U bilansima banaka se između sektora ekonomskog sistema vodi bitka za kreditni potencijal.
Pojednostavljeno, model poslovanja banaka se sastoji od prikupljenja depozita koji se transformišu u kredite, pri čemu banke odlučuju kome će dati kredite. Raspodijela kredita naravno zavisi i od tražnje za kreditima pojedinih sektora, a ja sam u bankarskom sektoru BiH (u daljem tekstu BSBiH) identifikovao (vidjeti grafikon) četiri sektora; privatna i javna preduzeća (nefinansijska), stanovništvo i generalnu vladu (vlade entiteta, opština i kantona, fondovi socijalne zaštite i državne ustanove).
Analiza koja slijedi se bazira na odnosu kredita i depozita (eng. loan to deposit ratio, LtD) o čemu sam i ranije pisao.
Razlika u odnosu na prethodno istraživanje je što se ovdje stavljaju u odnos krediti dodjeljeni jednom sektoru i depoziti tog istog sektora.
Apsolutni lider u raspodijeli kreditnog potencijala u odnosu na depozite sa kojima raspolaže je bio i ostao sektor privatnih preduzeća. Njega nije pokolebala ni kriza koja je počela 2008. g. LtD ovoga sektora je u padu tek od 2012.g., a u 8/2018. na 100 jedinica svojih depozita u BSBiH privatna preduzeća dobijaju 242 jedinice kredita.
Za razliku od privatnih preduzeća građani (sektor stanovništva) počinju stezati kaiš (ili to rade banke?) mnogo ranije, 2008. g. a zadnja vrijednost je LtD je 77. Sektor stanovništva u prosjeku na 100 jedinica depozita koje drži u banci, ima 77 jedinica kredita.
Generalna vlada je značajno smanjila relativnu tražnju za kreditima i njen LtD je sa 78 (2013.) pao na 39 (8/2018.). Iz ovoga ne treba izvesti pogrešan zaključak da se javni dug smanjuje, jer se entiteti zadužuju na finansijskom tržištu tj. berzama (emisije obveznica i trezorskih zapisa), kao i kod međunarodnih finansijskih institucija.
Najlikvidniji sektor u sistemu su javna preduzeća, njihovi krediti su svega četvrtina njihovih depozita.
Privatna preduzeća prolaze kroz proces razduživanja (eng. delevering), a odgovor na pitanje da li to rade u prosjeku svojevoljno, ili su tako odlučile banke, zahtjeva najmanje još jedno istraživanje.
Stanovništvo, u prosjeku i pretežno, raspolaže sa viškom likvidnosti, a tu osobinu demonstrira i danas.
Likvidnost se u javnim preduzećima preliva, ona mogu ulagati u obveznice privatnog sektora, ako to žele.
Banke su relativno posmatrano (LtD) smanjile svoju izloženost prema sektoru generalne vlade, ali je vrlo vjerovatno da su je na drugoj strani povećale kroz kupovinu obveznica i trezorskih zapisa javnog duga entiteta.
Banke su generalno umanjile obim transformacije depozita u kredite, u 08/2018. prosiječan LtD je 91, a u prvoj godini globalne ekonomske krize (2008.g.) bio je 119.
Razvojna, industrijska i ekonomska politika moraju biti zainteresovane za raspodijelu kredita po sektorima ekonomskog sistema u BSBiH, jer su u BiH banke glavni izvor finansiranja privredne djelatnosti.
Dragan S. Jović*
*Izneseni stavovi, ideje, zaključci, preporuke, analize i mišljenja pripadaju autoru i ne predstavljaju na bilo koji način stavove, ideje, zaključke, preporuke, analize i mišljenja ustanove u kojoj autor radi.