Velika većina laika, ali i mnoštvo ekonomista, ne razumije ekonomsku pozadinu naglog pada vrijednosti britanske funte koji se desio krajem septembra.
A čak i oni ekonomisti koji znaju šta se dogodilo teško to mogu povezati sa ekonomijom ponude koju smo objasnili u prethodnom tekstu.
Podsjetimo se, ova vrsta ekonomske politike je usmjerena na smanjenje poreza, posebno najbogatijima, od kojih se očekuje da višak tako stečenih prihoda investiraju, što bi kroz rast proizvodnje roba i usluga (povećanje ponude), trebalo smanjiti nezaposlenost i povećati poreske prihode ili barem kompenzovati njihov pad usljed pada poreskih stopa.
Tu i takvu ekonomsku politiku je najavio tokom septembra, u britanskim političkim previranjima nedavno postavljeni primjer, Liz Tras.
Ona i njen ministar finansija su bili čvrsto odlučili da na prihode najbogatijih Engleza (iznad 150 hiljada funti) smanje poresku stopu sa 45% na 40%.
Njihov prijedlog budžeta za sljedeću godinu je predvidio i smanjenje poreza na dobit preduzećima i poreza na promet nekretnina.
Proračun je pokazao da će smanjenje poreskih stopa u četvorogodišenjem periodu dovesti do smanjenja javnih prihoda za 45 milijardi funti.
Međutim, premijer i ministar finansija su smatrali da će ovakvom ekonomskom politikom podstaći i preduzeća i pojedince da povećaju investicije i proizvodnju roba i usluga (iskoristiće za te namjene dio poreza koji im je ustupljen), što bi kroz rast poreske osnovice dovelo do rasta javnih prihoda u uslovima smanjenih poreskih stopa.
Takvu ekonomsku politiku su svojevremeno zagovarali i provodili administracije Ronalda Regana i Margaret Tačer, ali u bitno drugačijim okolnostima veće ekonomske stabilnosti i niže inflacije.
Na ovakav neformalni prijedlog budžeta britansko tržište je reagovalo munjevito i negativno.
Britanska ekonomija i britanska funta su počeli da se ruši kada su vlasnici engleskih državnih obveznica zbog straha od pada javnih prihoda, počeli prodavati te iste obveznice, smanjujući njihovu cijenu.
Kurs britanske funte u odnosu na dolar
(12.septembar 2022 – 11.oktobar 2022)
Izvor: Banka Engleske.
Najveći vlasnici državnih obveznica u Britaniji su penzioni fondovi čija se imovina na ovaj način topila, a sposobnost izmirenja obaveza smanjivala.
Opet zbog straha od smanjenja javnih prihoda i kraha britanske ekonomije investitori su započeli maničnu prodaju britanske funte čime su oborili i njenu vrijednost (crveni krug na grafikonu).
Da bi održala likvidnost penzionih fondova i stabilizovala vrijednost funte na finansijsko tržište je morala stupiti britanska centralna banka (Banka Engleske).
Banka Engleske je započela masovni otkup državnih obveznica kao bi zaustavila pad njihove vrijednosti i stavila penzionim fondovima novac u džep.
Ova vrsta ekonomske intervencije, koja nije državna intervencija (Banka Engleske je u privatnom vlasništvu) spasila je, za sada, penzione fondove, britansku funtu i državne britanske javne finansije.
Britanski nacionalni junak, Robin Hud, po predanju uzimao je od bogatih i davao siromašnim.
Antijunak Superhik, iz stripa Alan Ford, koji je bio i još uvijek jeste popularan na jugoslovenskom dijelu Balkana uzimao je siromašnim i davao bogatim.
Ekonomska politika smanjena poreskih stopa bogatim engleskim građanima djelimično odgovara svjetonazoru alanfordovskog antijunaka Superhika?
Britanski premijer i ministar finansija nakon ovoga amaterskog i pseudostručnog eksperimenta mogu povući prijedlog budžeta, ali da li će ta odluka dugoročno stabilizovati uplašeno britansko finansijsko tržište još uvijek nije izvjesno.
