Kada je inflacija niska razlika između nominalne i realne, tj. od inflacije očišćene, vrijednosti jedne ekonomske varijable nije toliko bitna za ekonomsku politiku.
Ali kada je inflacija dvocifrena, kao što je to slučaj danas u mnogim zemljama, posmatranje ekonomskih procesa samo na osnovu nominalnih varijabli vodi ka potpuno pogrešnim zaključcima.
Tako bi se posmatrajući promjene u kreditima u Srbiji moglo pomisliti da se ništa bitno nije desilo i da su krediti čak u porastu.
Promjene nominalnih kredita (plava linija) pokazuje visoke stope rasta, dok promjene u realnoj vrijednosti kredita (crvena linija) pričaju sasvim suprotnu priču.
Nominalna stopa kreditnog rasta u oktobru je 10,4%, a realna je -4%.
Ta razlika nastala je zbog inflacije, koja od polovine prošle godine u Srbiji stalno raste.
Realna stopa kreditnog rasta je približno jednaka nominalnoj stopi kreditnog rasta umanjenoj za stopu inflacije, a u Srbiji u oktobru to je 10,5%-15%.
U ovom primjeru prvo smo sve kredite preko indeksa cijena (2006 = 100) sveli na novčane jedinice iste vrijednosti, a potom na osnovu njih izračunali realne godišnje stope rasta .
Godišnji rast kredita u Srbiji
(januar 2021 – oktobar 2022)
Izvor: NBS.
Već se sada mogu izolovati posljedice realnog pada kreditne aktivnosti banaka na srpsku ekonomiju.
Za godinu dana (treće tromjesječje 2021 u odnosu na treće tromjesječje 2022) srpska ekonomija porasla je samo za 1%.
Takođe, industrijska proizvodnja je u oktobru 2022. na istom nivou na kojem je bila prije godinu dana.
Pad realne kreditne aktivnosti banaka nije jedini faktor od uticaja na ekonomiju Srbije, ali je jedan od najznačajnijih.
Srpska ekonomska politika može pustiti da inflacija dalje smanjuje realne kredite što se može završiti ili recesijom ili usporavanjem inflacije, ili i jednim i drugim.
Druga varijanta za ekonomsku politiku Srbije je podizanje kreditne aktivnosti banaka što je vrlo teško s obzirom da Narodna banka Srbije vodi politiku rasta svojih kamatnih stopa, a to povećava kamatne stope na kredite komercijalnih banaka i smanjuje tražnju za njima.
Ako se izuzmu jedna najgora i jedna potpuno uništena evropska ekonomija (Moldavija i Ukrajina) najvišu stopu inflacije u oktobru u Evropi ima Litvanija (24%), a ona ima i najveći kreditni rast (16%), ali koji opet nije dovoljan da rast realnih kredita postane pozitivan.
Zato bi uzor za buduću srpsku ekonomsku politku trebala biti austrijski pristup ovom ekonomskom problemu.
U Austriju su u oktobru i inflacija i nominalni kreditni rast bili oko 11%, a to daje realni kreditni rast od 0%.
Za bivšeg gospodara djelova Srbije, Bosne, Krajine i Hercegovine i velikih područja današnje Hrvatske bi se moglo reći, umjerenost je vrlina.
Uzori ne postoje samo da bi bili dostignuti , već prije svega da bi se odredio ispravan smjer kretanja.
Izjednačiti rast nominalnih kredita i inflaciju u Srbiji nije nemoguće?
