U Bosni, a i u ostalim zemljama druge Jugoslavije, skoro niko više ne pominje podjelu društva na klase, osim možda poneki zadrti profesor nauke o društvu (sociolog), ali i on to čini u strahu da izgovara implicitno zabranjene stvari i pojmove.
U Bosni se ljudi djele po nacionalnoj i vjerskoj pripadnosti (između kojih postoji znak jednakosti), a podjela na višu, srednju i nižu klasu ili ne postoji, ili je niko ne pominje.
U Bosni, ali i u Srbiji i Hrvatskoj, postoje samo Hrvati, Bošnjaci i Srbi (i ostali), ljudi se ne djele sa aspekta svoga bogatstva koje posjeduju, po klasama, a pojam tajkun nikoga ne asocira na pripadnika visoke klase, već na nekog izuzetno likvidnog nosioca sumnjivog morala.
Odumiranju klasne svijesti se tvrdoglavo opire jedna grupa za”tumače” društvenih procesa potpuno nebitnih podataka o kreditima koje je stanovništvo uzelo od banaka i o depozitima koje stanovništvo drži kod banaka.
Da bi se klasne promjene, koje nisu ništa drugo do promjene u bogatstvu pojedinih grupa stanovnika, izmjerilе pomoću kredita i depozita, potrebno je te dvije kategorije uporediti, ili izračunati njihovu razliku.
Dugo vremena razlika između kredita koje su banke dale fizičkim licima i depozita koje fizička lica imaju kod banaka bila je nula, ili blizu nule (vidjeti grafikon).
Stanovništvo u odnosima sa bankama niti je bilo neto dužnik (krediti veći od depozita) niti je bilo neto povjerilac (krediti manji od depozita).
Svjetska finansijska kriza (2007 – 2009) promjenila je odnose između kredita i depozita banaka koji se odnose na stanovništvo BiH.
Na vrhuncu krize, novembar 2008.godine (crvena strelica), krediti su bili veći od depozita za 1,7 milijardi KM i bosansko stanovništvo je u prosjeku bilo neto dužnik banaka.
Od tada, pa do januara 2022.godine, bogatstvo stanovnika mjerno odnosom kredita i depozita neprekidno raste.
U prvom mjesecu ove godine depoziti stanovništva su za 4,3 milijarde KM veći od kredita stanovništvu (crna strelica).
Ta razlika je korigovana od februara zbog povlačenja novca iz banaka usljed problema koje su dvije bivše ruske banke imale sa likvidnošću, ali je ona počela ponovo rasti i na kraju oktobra iznosi 3,3 milijarde KM.
Manjak neto bogatstva stanovništva u iznosu od jedne milijarde (4,3-3,3) je u sefovima banaka, u kućnim sefovima, iznjet je iz zemlje, a jedan dio je investiran u novosagrađene nekretnine i nalazi se na računima pravnih lica.
Razlika između depozita i kredita stanovništva u bosanskim bankama
(januar 2003 – oktobar 2022)
Izvor: CBBiH.
Mi ne možemo znati precizno distribuciju depozita stanovništva, niti odnos razlike depozita i kredita stanovništva po pojedinim klasama, ali sama informacija da je stanovništvo neto povjerilac banaka pokazuje da je viša klasa bogatija nego što je to bila prije 14 godina.
U aktivi banaka postoje fizička lica sa kreditima, ali bez depozita.
Isto tako, onaj ko u bankama ima depozite (štednju) vjerovatno nema potrebu da uzima kredit?
Zato je ovaj višak od nekoliko milijardi nastao rastom bogatstva u redovima više klase, i u manjoj mjeri rastom bogatstva srednje klase, a nikako popravljanjem standarda niže klase.
Teorijski, kada bi stanovništvo vratilo sve svoje kredite bankama, iz depozita kojima raspolaže, bosanskom stanovništvu bi ostalo još 3,3 milijarde depozita u bankama, ili 7,5% očekivanog BDP za 2023. (prema prognozi MMF-a).
Razlika između depozita i kredita stanovništva je dokaz da se klasna struktura stanovništva u BiH za 12 godina izuzetno promjenila (2010 – 2022).
Ovo je važna informacija za ekonomsku politiku, koja zna analizirati, praviti sinteze i donositi odluke.
Na kraju oktobra 2022. depoziti su za 30% veći od kredita (u novembru 2008. bili su za 26% manji) i ovaj relativni odnos u BiH ćemo u narednom tekstu uporediti sa istom tom brojkom u Austriji – zemlji koja je omiljena trajna destinacija bivših državljana BiH.
