Preveliko kašnjenja u objavljivanju izveštaja o izvršenju budžeta Republike Srpske – Vrijeme je novac

Ovih dana sa svih strana stižu informacije o rekordnim javnim prihodima u BiH, i to bi se u kontekstu izvršenja budžeta Republike Srpske trebalo protumačiti kao izuzetno  pozitivan signal?

Uprava za indirektno oporezivanje Bosne i Hercegovine (UIO BiH) saopštava da je u julu ostvaren rekord u prikupljenim indirektnim porezima, rast za 7,6% u odnosu na prethodnu godinu (jun – jul).

Još optimističniju poruku je na Ilindan, baš na dan kada je RS emitovala emisiju petogodišnjih obveznica od 35 miliona KM, poslala Poreska uprava RS (PU RS) u saopštenju po kojem su direktni porezi prikupljeni u periodu januar – jul 2023.godine veći za 17% u odnosu na isti period prošle godine.

Pa, ako je to zaista tako, zašto je drugog avgustu za emisijom obveznica vrijednosti od 35 miliona KM, tražnja bila samo 37 miliona KM, uprkos visokoj kamatnoj stopi (6,1%) i obećanju da će investitorim svake godine biti isplaćeno 20% glavnice?

Zašto investitori, među kojima su najbitniji banke u BiH (koje ne znaju šta će od viška novca), nisu bili oduševljeni ovako velikodušnim elementima po kojima su obveznice emitovane?

Javni prihodi  (Poreska uprava RS ) i indirektni porezi doznačeni Republici Srpskoj od strane  UIO BiH

(prvih šest mjeseci 2023. godine u odnosu na prvih šest mjeseci 2022.godine, u %)

Izvor: UIO BiH i  PU RS

Evo i potencijalnog objašnjenja prividno neracionalnog ponašanja investitora …

Vijest da je Vlada RS usvojila konsolidovani izvještaj o izvršenju bužeta za prva tri mjeseca ove godine tržište je dobilo tek 15.juna.

Ne čini li se kašnjenje od dva i po  mjeseca u odnosu na kraj izvještajnog perioda predugačko?

Ako nastavi ovim tempom Vlada RS će tek krajem septembra saopštiti koliko je izvršenje budžeta za prvih pola godine odstupilo od planiranog budžeta, a koliko od finansijskog plana.

Podsjetimo planirani budžet za 2023. je 5,4 miljarde KM, a ostvareni prihodi i primici (pretežno zaduženja) su u prva tri mjeseca bili 1,117 milijardi KM.

Planirani budžet je za prva tri mjeseca bio 1,345 milijarde (5,4/4) i minus u budžetu je 17% (1,117/1,345-1).

Informacije o prikupljenim direktnim porezima (PU RS) i indirektnim porezima (UIO BiH) za prvih pola godine objavljene su 5.jula, odnosno 4.jula, dakle prije više od mjesec dana.

Rezultati o prikupljenim direktnim porezima i doprinosima (PU RS) su zaista impresivni, u poređenju sa 6 mjeseci prethodne godine, ali i  mjereno u odnosu na planirane budžetom za 2023. godinu.

Iako su indirektni porezi porasli, doznačeni iznos Srpskoj je manji, jer je i spoljni dug Bosne i Hercegovine , koji otplaćuje Srpska (iz indireknih poreza koji joj pripadaju) mnogo viši u odnosu na prošlu godinu.

Zaboravlja se i da od doznačenih indirektnih poreza Srpskoj, budžetu Srpske pripada samo 72%, a ostatak opštinama i gradovima (24%) i na kraju Putevima RS (4%).

I jedan dio direktnih poreza se dijeli u omjeru 75% : 25%.

Već u drugoj polovini jula Vlada Srpske je mogla, ali nije, izaći barem sa procjenom koliko je izvršenje budžeta u odnosu na planirani budžet za prvih 6 mjeseci.

Ako su prihodi i primici budžeta su za prvih 6 mjeseci bili 2,7 milijardi (5,4/2) onda je budžet izvršen 100%.

Da je takva, ili slična, informacija plasirana odmah početkom jula Srpska bi platila manju kamatnu stopu na emisiju od 2.avgusta, a ne bi morala ni da ponudi investitoru otplatu glavnice u 5 jednakih godišnjih rata, već bi dospjeće glavnice obveznice mogla odložiti.

Pozitivne informacije o izvršenju budžeta (u odnosu na planirani budžet) relaksiraju poziciju i budžeta i investitora – i dužnika i povjerioca.

Ažurne informacije o izvršenju budžeta (u odnosu na planirani budžet) smanjuju neizvjesnost i nivo zabrinutosti za budžet, ne samo u investicionoj zajednici, već i u javnosti.

Svi mi znamo poslovicu koja poručuje da je vrijeme novac i na Vladi Srpske je sada da tu narodnu mudrosti primjeni, kroz što brže i preciznije objavljivanje informacije o izvršenju budžeta u prvih šest mjeseci.

Čak i ako ta informacija ne bude tako vedra, koliko su to informacije o rekordima PU RS i UIO BiH, špekulacije i glasine o stanju javnih finansija Srpske će splasnuti, jer će se napokon znati pravo stanje srpskih finansija.

I investitori u javni dug Srpske će znati cijeniti transparentnost i ažurnost vlade, bez obzira na ekonomski sadržaj informacije o polugodišnjem izvršenju budžeta.

Kada neko pozajmljuje novac najviše cijeni blagovremenu iskrenost dužnika.

UIO BiH i PU RS su bili vrijedni i brzi, objavili su informaciju o prikupljenim porezima za prvih 6 mjeseci odmah u prvoj sedmici jula, i sada tržište očekuje slično ponašanje i od Vlade RS.