Za 17 dana stupa na snagu jedna odluka Agencije za bankarstvo Republike Srpske (ABRS) koja je indirektno trebala olakšati finansiranje budžetskog deficita Republike Srpske i povećati likvidnost tržišta javnog duga Republike Srpske.
Pisali smo o tome da je ABRS još početkom aprila ove godine usvojila “Odluku o privremenim mjerama za smanjenje izloženosti” kojom je izloženost prema stranom vladinom sektoru vezala za priznati kapital banke (maksimalno 100%), a odluka stupa na snagu 30.septembra 2023.
Pretpostavili smo da je Odluka donesena s ciljem da se jedan dio potraživanja srpskih banaka prema inostranstvu pretvori u domaću valutu – konvertibilne marke, i da se na taj način poveća likvidnost banaka u konvertibilnim markama.
Povećanje likvidnosti u domaćoj valuti, između ostaloga, povećava finansijski kapacitet banaka da kupe obveznice, ili trezorske zapise, Republike Srpske na berzi u Banjaluci.
Odluka je donjeta u aprilu, a već u maju potraživanja banaka prema inostranstvu (strana aktiva) su smanjena (vidjeti grafikon).
Ali, u junu i julu potraživanja naših banaka prema inostranstvu (plava linija na grafikonu) ponovo rastu i u julu dostižu 1,08 milijardi KM.
Istovremeno stranci (strana pasiva, na grafikonu crvena isprekidana linija) povlače sredstva iz banaka.
Od aprila do jula strana pasiva (obaveze prema strancima) je smanjena za 49 miliona KM, a potraživanja prema strancima (strana aktiva) su povećano za 118 miliona KM.
Da li to znači da Odluka uopšte ne proizvodi željene efekte, i da se KM likvidnost domaćih banaka i samim tim potencijalna likvidnost tržišta javnog duga Republike Srpske uopšte nije povećala, već se naprotiv relativno smanjila?
Potraživanja (strana aktiva) i obaveze (strana pasiva)
banaka sa sjedištem u Republici Srpskoj prema strancima
(jul 2022 – jul 2023.godine, u milijardama KM)
Izvor: www.cbbh.ba. Pod strancima se podrazumjevaju strana pravna lica (strana aktiva) i strana pravna i fizička lica (strana pasiva). U stranu aktivu ulaze i devize koje banke drže u svojim blagajnama i u trezorima (ispod 10% strane aktive).
Pogledajmo sada koliko su naše banke “iznjele napolje” novca za godinu dana (od jula 2022. do jula 2023) i koliko su stranci povukli novca u istom periodu.
Za godinu dana banke su iznjele napolje 300 miliona KM (1,081 milijardi KM – 781 milion KM), a stranci su povukli iz banaka 111 miliona KM (201 milion KM -312 miliona KM).
Pošto se procesi u bilansima banaka odvijaju suprotno od očekivanog i namjeravanog, ABRS bi trebala preispitati svoju Odluku?
Banke nisu pretvorile devize u KM, da bi na taj način stvorile dodatna sredstva za kupovinu obveznica i trezorskih zapisa Republike Srpske, već su naprotiv dodatnih oko 300 miliona KM (u deviznoj protivrjednosti) stavili na raspolaganje stranim bankama i stranim dužnicima.
Istovremeno, stranci su za godinu dana iz banaka povukli dodatnih 111 miliona KM.
Slični procesi se odvijaju i u bankama sa sjedištem u Federaciji Bosne i Hercegovine, ali finansiranje budžetskog deficita i zanavljanje javnog duga se u ovome entitetu odvije bez bilo kakvih problema, što nije slučaj u Republici Srpskoj.
Banke u Republici Srpskoj su u julu neto povjerilac prema inostranstvu u iznosu od 880 miliona KM (1,081 milijardi – 201 milion KM).
Može li, smije li, i treba li Republika Srpska “kreditirati” Austriju, Njemačku i ostale države EU sa iznosom od 880 miliona KM i pri tome razmišljati da li će uspjeti prodati svoje trezorske zapise i obveznice?
U 2024. godini budžet Republike Srpske planira otplatiti 926 miliona KM duga, a banke su u 2023.godini iznjele u inostranstvo dodatnih 300 miliona KM, što je trećina planirane otplate duga.
ABRS i Ministarstvu finansija Republike Srpske prepuštamo utvrđivanje korisnosti ove analize, a mi sa ovim tekstom završavamo ovu seriju tekstova o neiscrpnoj temi – javnom dugu i budžetu Republike Srpske.
Srpskom javnom dugu i budžetu ćemo se možda vratiti kada dođe vrijeme rebalansa budžeta Republike Srpske za 2023.godinu.
Budžet i javni dug Republike Srpske su Ahilova peta srpske ekonomije i zaslužuju mnogo više stručne pažnje nego što je to do sada bio slučaj?
Možda bi bilo korisno da nakon što bude objavljen prijedlog rebalansa budžeta za 2023.godinu Fiskalni savjet Republike Srpske u saradnji sa ekonomskim fakultetima univerziteta u Bosni i Hercegovini i Ministarstvom finansija Republike Srpske organizuje jednu naučnu konferenciju, ili barem stručnu javnu raspravu, na ovu za Republiku Srpsku najznačajniju ekonomsku temu?
O budžetskim pitanjima i javnom dugu se treba raspravljati i polemisati, ali ne samo u Narodnoj skupštini Republike Srpske, Vladi Republike Srpske, Ministarstvu finansija Republike Srpske i u ABRS?
