Prošle godine jedna od glavnih ekonomskih tema u Republici Srpskoj bila je način finansiranja budžeta Republike Srpske u odnosu na otežano zaduživanje na stranom finansijskom tržištu.
Malo ko je, ako je bio upitan, propustio priliku da kaže nešto o stanju srpskih javnih finansija, bez obzira na stepen vlastite objektivne informisanosti o toj temi.
Stavovi su većinom bili pesimističnog karaktera i zasnivali su se na prepričavanju negativnih ocijena o mogućnosti daljeg finansiranja budžeta Republike Srpske, umjesto na analizi izvještaja Ministarstva finansija Republike Srpske i Vlade Republike Srpske.
Iz ovih izvještaja se vidjelo da izvršenje budžeta za 2023.godina ima problem u dijelu zaduživanja, jer se odmah u prvoj polovini godine osjetio nedostatak planiranog zaduživanja na stranom tržištu u iznosu od 780 miliona KM.
Ograničen pristup ovom dijelu tržišta javnog duga Republike Srpske dio javnosti je pogrešno protumačila kao nedostak sredstava za finansiranje budžeta, a pošto ljudski um voli okrugle cifre i preuveličavanje u nekim javnim raspravama je, potpuno pogrešno, pominjana cifra od 500 miliona KM.
Na 6.redovnoj sjednici Narodne skupštine Republike Srpske održanoj 6.novembra javnost je upoznata sa Konsolidovanim izvještajem budžeta Republike Srpske za period 1.1.2023. do 30.6.2023.godine i svako ko je pročitao ovaj izvještaj odmah je razumio razmjere dezinformacija o budžetu za 2023.godinu.
Prethodno je Fiskalni savjet Republike Srpske (4.oktobar) dao svoje mišljenje o ovome izvještaju i u mišljenju je između ostaloga navedeno sljedeće: “Budući da racio novčane likvidnosti za posmatrani period iznosi 0,7, a isti pokazuje omjer neplaćenih tekućih obaveza i raspoloživih novčanih sredstava za izmirenje tekućih obaveza, Fiskalni savjet napominje da je važno da se finansiranje u tekućoj godini realizuje u skladu sa usvojenim Budžetom za 2023. godinu, kako izvršenje budžeta ne bi bilo izloženo dodatnom riziku likvidnosti do kraja godine.”.
Šta je i kako se izračunava racio novčane likvidnosti koji je za prvih pola prošle godine iznosio 0,7?
Kao što je to navedeno u mišljenju Fiskalnog savjeta Republike Srpske informacija o likvidnosti budžeta se dobija stavljanjem u odnos raspoloživih novčanih sredstava za izmirenje tekućih obaveza i neplaćenih tekućih obaveza.
Na dan 30.6.2023. Budžet Republike Srpske je raspolagao sa novčanim sredstvima za izmirivanje tekućih obaveza u iznosu od 274,36 miliona KM, a neplaćene tekuće obaveze evidentirane takođe na 30.6.2023. bile su 370,56 miliona KM, dajući racio novčane likvidnost od 0,74 (274,36/370,56).
Budžetu je u tom momentu nedostajalo 96,2 miliona KM (274,3-370,5) a ne 500 miliona KM kako su neki javno isticali, a pojedini u ekonomsko-finansijsko-bankarskim kuloarima prepričavali.
Likvidnost budžeta Republike Srpske na dan 30.6.2023.godine
(u milionima KM)
Izvor: Vlada Republike Srpske, Konsolidovani izvještaj budžeta Republike Srpske za period 1.1.2023. do 30.6.2023.godine
Sve ove obaveze evidentirane na 30.6.2023. koje su se uglavnom odnosile na plate, penzije, invalidnine i borački dodatak za jun 2023.godine izmirene su već u narednom mjesecu.
Radovanje tuđem zlu, zluradost, je krajne negativna osobina ljudskog karaktera, ali još negativnije je nerazumjevanje da od likvidnosti budžeta Republike Srpske zavisi likvidnost cijele srpske ekonomije.
Onaj ko se raduje privremnoj nelikvidnosti budžeta Srpske, priželjkuje njegovu nelikvidnost ili preuveličava stepen njegove nelikvidnosti, a živi i radi u Srpskoj, ponaša se krajnje neracionalno, jer se raduje potencijalnom sopstvenom padu i zlu, i padu ljudi oko sebe.
Ponekad je i budžet SAD nelikvidan i američka ekonomija se nalazi pred fiskalnom liticom (fiscal cliff), ali kao po pravilu uvijek se deblokira finansiranje budžeta i život nastavlja teći kao da se ništa nije dogodilo (zapis o događaju ostaje).
