Republika Srpska je u budžetu za 2024. planirala potpuno drugačiji način dugoročnog zaduživanja u poređenju sa 2023.godinom.
Rebalansom budžeta za 2023.godinu zaduživanje na stranom tržištu postavljeno je na ispod 50% ukupnog zaduživanja.
U ovoj godini od ukupno 952 miliona KM planiranog dugoročnog zaduživanja 85% (811 miliona KM) će biti dugoročno zaduživanje na stranom tržištu.
Ovakav model zaduživanja je istovremeno i dobar i loš.
Planirano zaduženje od samo 141,7 miliona KM na domaćem, bosanskohercegovačkom, tržištu je i dobra i loša ekonomska politika.
Dobro je da su predstavnici izvršne i zakonodavne vlasti RS (vlada, ministarstvo finansija, narodna skupština) napokon shvatili da su neke banke sa sjedištem u RS izuzetno mnogo uložile u javni dug RS .
Dodatno zaduživanje kod ovih banaka bilo bi loše i za same banke, za dužnika (RS), ali i za ekonomiju RS.
Banke sa sjedištem u RS su u novembru 2023.godine potraživale od RS po osnovu kupovine njenih hartija od vrijednosti 1,3 milijarde KM, a to predstavlja skoro 8% njihove aktive.
Ovim brojevima treba dodati i informaciju o ukupnim potraživanjima prema pretežno javnom sektoru RS i pretežno javnim preduzećima iz RS koje je 2 milijarde KM ili 20% aktive banaka sa sjedištem u RS.
Planirano dugoročno zaduženje u budžetu Republike Srpske za 2024.godinu
(u milionima KM)
Izvor: Budžet RS za 2024.
Za banke sa sjedištem u FBiH ovi podaci su 2,5% (aktiva pozajmljena FBiH) i 7% (udjel potraživanja prema javnom sektoru i javnim preduzećima u ukupnoj aktivi banaka).
Banke sa sjedišem u RS su svoju poslovnu strategiju previše vezale za poslovanje sa RS i njenim javnim preduzećima i svaki dalji rast ove vrste potraživanja vodi još većoj koncentraciji ulaganja.
Uložiti u defakto jedan sektor skoro petinu aktive je izuzetno velika koncentracija ulaganja i zato je dobro da se ova vrsta poslovne aktivnosti ne planira značajno uvećavati, barem sa aspekta dugoročnog zaduživanja RS na domaćem tržištu u 2024.godini.
Loša strana planiranog dugoročnog zaduživanja je izostavljanje banaka sa sjedištem u FBiH iz finansiranja budžeta RS.
Ove banke su za 9 mjeseci smаnjile stanje kupljenih hartija od vrijednosti RS za 30%.
Na kraju decembra 2022.godine banke sa sjedištem u FBiH su potraživali od RS 436 miliona KM, a u septembru 2023.godine ta potraživanja su 301 milion KM, 126 miliona KM manja.
Budžet RS za 2024.godinu izgleda da uopšte ne računa na banke iz FBiH, jer te banke smanjuju potraživanja prema RS i to je loša strana budžeta RS u 2024.godini.
Ni za RS, ali ni za FBiH, nije dobro da banke sa sjedištem u FBiH, u prosjeku, ne učestvuju u finansiranju budžeta RS i da RS novac za finansiranje budžeta traži u inostranstvu umjesto u FBiH.
Ekonomski interesi bosanskih entiteta i banaka koje posluju u BiH bi trebali biti iznad trenutnih političkih nesporazuma između RS i zemalja gdje se nalaze vlasnici banka koje imaju sjedište u FBiH.
