Od kraja 2008.godine Evropska centralna banka (ECB) je uz kratkotrajni prekid (2009. godina) stalno smanjivala svoje kamatne stope, sve do jula 2022.godine kada je, zbog visoke inflacije, odlučila da napusti politiku jeftinog novca.
14 godina (2008 – 2022) ECB je iz dana u dan prodavala stalno veću količinu novca uz stalno nižu kamatnu stopu, a to isto, pošto su plivale u moru jeftinog novca, su radile i komercijalne banke u eurozoni.
Zbog visoke inflacije uzrokovane četrnaestogodišnjom proizvodnjom jeftinog novca koji je preplavio apsolutno sva tržišta eurozone, ali i ostatka Evrope, u julu 2022.godine (trougao na grafikonu) ECB započinje sa vrlo agresivnim podizanjem kamatnih stopa, prelazeći sa ekspanzivne, na restriktivnu monetarnu politiku.
Kamatna stopa na glavne operacije refinansiranje Evropske centralne banke, u %
(oktobar 2008 – jun 2024)
Izvor: ECB.
Restrikcije (lat. restrictio: sapinjanje; štedljivost) u monetarnoj politici se ne ispoljava samo u rastu kamatnih stopa koje ECB obračunava na pozajmice komercijalnim bankama i na novac koji kod nje drže komercijalne banke, već i u smanjenju ulaganja ECB tj. u smanjenju štampanja novca.
Monetarne restrikcije ECB su bile vrlo intezivne i brze s ciljem da se izvrši agresija, ili napad, (lat. aggressio: napad) na inflaciju koja je u jednom trenutku prjetila da se dugoročno okiti sa dvije cifre.
Kada je ECB smanjivala kamatne stope činila je to najčešće za jednu četvrtinu procentnog poena (0,25 p.p.), a kada ih je povećavala stopa promjene je bila 0,75 p.p. i pola procentnog poena, jer joj se žurilo da čim prije zaštiti životni standard korisnika eura od razornog djelovanja inflacije i da povrati barem dio izgubljenog kredibiliteta.
Za samo dvije godine, od jula 2022.godine do juna 2024. aktiva ECB, koja se pretežno sastoji od potraživanja prema privatnom i javnom sektoru, smanjena je za četvrtinu.
Restriktivna monetarna politika ECB se prenijela i na komercijalne banke u eurozoni i već mjesecima kreditni rast u eurozoni teži nuli, a u julu 2022.godine je bio i do 8%.
Kada ECB poskupljuje novac to čine i komercijalne banke, koje su u ovome dvogodišenjem periodu, povećale kamatne stope na kredite za tri do četiri procentna poena.
Ovako jake i brze monetarne restrikcije su morale ohladiti inflaciju, pa je ona u oktobru prošle godine pala ispod 3% , u maju ove godine je 2,6%, a očekuje se njeno mirovanje, ili dalji pad.
Zato je ECB odlučila da od polovine juna ove godine prestane sa monetarnim restrikcijama i da počne smanjivati kamatne stope (kvadrat na grafikonu), kako visoke kamatne stope (čitaj skup novac) ne bi dalje štetile izuzetno niskom ekonomskom rastu (očekuje se rast BDP od samo 0,8% u 2024 ) i izuzetno visokom javnom dugu (88,6% BDP na kraju 2023).
Čini se kao da početak ekspanzivne monetarne politike nakon dvogodišnje restriktivne monetarne politike poručuje da svemu dođe kraj, ali ne trebamo zaboraviti da je u aprilu i julu 2009.godine ECB odlučila da poveća kamatne stope (krst na grafikonu), a nakon samo par mjeseci (novembar 2009) ih je spustila i nastavila spuštati sve do jula 2022.godine.
