Ekonomska istorija se na ekonomskim fakultetima proučava u o okviru predmeta istorija ekonomske misli, doktrine velikih ekonomista ili jednostavno ekonomske doktrine.
Category: Financial markets/Finansijska tržišta
Kamatna stopa na javni dug – Istekao garantni period?
Cijelu proteklu godinu, od momenta izbijanja pandemije, sve centralne banke na svijetu pokušavaju smanjiti kamatnu stopu po kojoj se zadužuju njihove države.
Ekonomija Islanda – Frede, laku noć
Male i nerazvijene zemlje se često u oceni svoje ekonomije pozivaju na mišljenja stranih stručnjaka, a zaboravlja se ili se ne zna, da i oni mogu pogrešiti i da su u prošlosti i grešili.
Krah tržišta akcija – Berza hajdučke krvi
Na vijest o širenju pandemije, čak i prije uvođenja svih restriktivnih mjera i zatvaranja granica, najbrže i najviše su pored robnih reagovala svjetska tržišta akcija.
Indeks straha
Psiholozi i psihijatri smatraju da je majka svih čovjekovih strahova strah od smrti, jer je smrt, ne samo za ateiste, početak beskrajnog ništavila i trijumf materije nad duhom i dušom.
Kada nastupi oseka
I Federacija Bosne i Hercegovine i Republika Srpska su se nakon proglašenja pandemije zaduživale na domaćem finansijskom tržištu, ali pod bitno drugačijim uslovima koji su posebno došli do izražaja tokom junskih emisija.
Svjetsko tržište akcija II
Na grafikonu su prikazane vremenske serije MSCI, ali samo za 2020. godinu.
Svjetsko tržište akcija I
Rijeka koja se ulila u jezero
Sa aspekta povjerioca, i obveznica i kredit su potraživanja, ali između njih postoje i razlike, a glavna je da za pojedinačne kredite ne postoji organizovano finansijsko/berzansko tržište na kojem se oni mogu prodavati (prije krajnjeg roka dospjeća) dok za obveznice postoji (berza).
Obveznica je kao rijeka, ona teče i u finansijskom smislu ona je likvidna, uvijek se može pretvoriti u novac.
A kredit je kao jezero koje stoji u mjestu, a može i presušiti ili se pretvoriti u baru.
Jedni ulaze, drugi izlaze
Bosna i Hercegovina je dobila kredit MMF-a od oko 650 miliona KM (361 milion dolara), ali je istovremeno “izgubila” 308 miliona KM domaćih depozita.
Vidovdan na kredit
Postavljanje emisije petogodišnjih obveznica Republike Srpske na listing Bečke berze na Vidovdan 2018.g. je od strane Ministarstva finansija Republike Srpske predstavljeno kao izlazak na međunarodno finansijsko tržište, i kao izraz povjerenja stranih investitora u srpske javne finansije.
Danak u kamati
Na tržištu duga, međunarodnom ili domaćem svejedno, postoje dvije glavne vrste duga; obveznice i krediti.
Svjetsko tržište obveznica je teško oko 100 hiljada milijardi američkih dolara (USD) i veće je od svjetskog BDP-a.
Latinoamerički moratorijum
Glavna ekonomska i logička preporuka za razvojnu ekonomsku politiku je da zemlja diverzifikuje svoj izvoz.
Posipanje pepelom
Kriza javnog duga je ponovo zakucala na vrata Evrope, a žrtve nisu samo zemlje Balkana, već kao tokom i nakon globalne ekonomsko-finansijske krize (2008-2009.) ekonomije zone evra.
Italijanski javni dug raste, BDP pada, snižava se i kreditni rejting italijanske ekonomije, ali ipak Italija se i dalje zahvaljujući kreditima Evropske centralne banke zadužuje po kamatnoj stopi od oko 2%, ili ispod 2%!
Vrati se doma
Bankarski poslovi su jedni od najstrožije regulisanih poslova u svakom ekonomskom sistemu. U BiH dozvolu/licencu za rad bankama izdaju entitetske agencije za bankarstvo, a njihova resorna ministarstva su ministarstva finansija (Srpske i Federacije).
Izdavanje dozvole za rad je samo prvi korak u propisivanju džungle uslova i propisa pod kojim banke mogu i smiju obavljati kreditno-depozitne poslove.
Deset dana poslije
Kada se neko pravno lice zadužuje emisijom obveznica/trezorskih zapisa govorimo o primarnoj (prvoj) emisija, ili primarnom (prvom) tržište. Svaka sljedeća prodaja prvi put kupljenih obveznica/trezorskih zapisa se odvija na sekundarnom (drugom) tržištu.
Lagano korača Tošo
Za prosječnog stanovnika Bosne i Hercegovine velika je nepoznanica koji i kakvi procesi se trenutno dešavaju u domaćim bankama.
Za razliku od nas prosječni Amerikanac ima tu informaciju na vrhu prsta (preko mreže) i može je vrlo lako razumiti – svariti.
Radi se o tzv. Tedovom rasponu, ili u slobodnom prevodu Tošinom koraku (ili skraćeno Toši)
On je razlika između dvije brojke; kamatne stope po kojoj banke jedna drugoj pozajmljuju novac sa jedne strane i kamatne stope na američki kratkoročni dug.
Što je Tošin korak veći stanje u američkim bankama je u prosjeku gore i u poslovanju sa njima treba biti oprezan, jer one mogu destabilizovati kućni budžet, ali i američki kao i svjetski ekonomski sistem što se i desilo 2008.g i 2009.g.
Kakvo je trenutno stanje u američkim banaka, mjereno Tošinim korakom i može li se to stanje povezati sa bosanskohercegovačkim bankama i ekonomijom?
Prvi april 2020.g.
Svi razvijeni i zreli ekonomski sistemi i većina finansijskih tržišta pamte ključne negativne događaje u svom razvoju.
Dani/mjeseci u kojima je došlo do velikog pada cijena indeksa akcija, koji će kasnije biti označeni kao uvod u veliki pad ekonomske aktivnosti se npr. na američkom tržišu označavaju kao „Crni petak“, „Crni utorak“, “Crni septembar” …
Takvu kulturu ekonomskog i tržišnog pamćenja bh javnost, ali ni domaća ekonomska struka i praksa, nije do sada razvila.
Malo o ECL, PD i tranzicionim matricama
Od kako je primjena međunarodnog standarda finansijskog izvještavanja MSFI9, postala obavezna (od 1.1.2018. godine), finansijske institucije imaju obavezu obračunavanja očekivanih kreditnih gubitaka (engl. Expected Credit Losses, ECL).
Najvisočiji
Glavni simboli naših banaka su imenice; kredit, tekući račun, depozit, štednja, garancija, žirant … Za običnog građanina/seljaka bankarsko poslovanje počinje i završava sa ovim pojmovima. Međutim, postoji još jedan pojam u bankarskom poslovanju koji se ne upotrebljava često u svakodnevnom govoru, ali koji se tiče, barem indirektno, svakog stanovnika Srpske, iako on toga uopšte nije svijestan.
Lijepa epoha
Početkom 2019.godine se činilo da era niskih kamatnih stopa prolazi. Americi je išlo dobro, Evropska centralna banka je prestala sa, popularno zvanim, štampanje novca, a Federalne rezerve (centralna banka SAD) nisu smanjivale kamatne stope. Ogromna većina ekonomista, uključujući i mene, je očekivala rast kamatnih stopa, ali to se nije desilo, jer je svjetska ekonomija uplovila u trgovinske ratove (SAD-Kina), protekcionizam (SAD-EU), epidemiološki šok (korona virus), a početkom ove godine FED je ponovo smanjio kamatne stope, tako da je sada pritisak na Evropskoj centralnoj banci da učini nešto slično.
Suze radosnice
Na finansijskom tržištu postoji mnoštvo raznorodnih kamatnih stopa. Toliko ih je, da se čak i mi ekonomisti kroz njih probijamo vrlo teško, kao kroz prašumu. Međutim, samo jedna kamatna stopa je glavna mjera opšteg nivoa kamatnih stopa u jednom ekonomskom sistemu. To je kamatna stopa ili stopa prinosa na desetogodišnje obveznice javnog duga.
Negativna kamatna stopa
U jednom od prethodnih postova sam obećao da ću ponuditi svoje objašnjenje negativnih kamatnih stopa na javni dug FBiH, tj. da ću „pokušati“ objasniti zašto FBiH zarađuje kada joj druga lica (pravna ili fizička) pozajmljuju novac.
Ispod nule
Od druge polovine 2011.god. Federacija BiH se zadužuje na finansijskom tržištu BiH. Umjesto da uzima kredite kod komercijalnih banaka FBiH emituje hartije od vrijednosti različitog dospijeća na Sarajevskoj berzi (SASE). I kredit i emitovana hartija od vrijednosti predstavljaju javni dug FBiH i na oba načina FBiH prikuplja novčana sredstva za finansiranje javnih rashoda.
Neiskorišten finansijski resurs
Od decembra 2018. godine, u zadnja četiri mjeseca, Federacija Bosne Hercegovine je izvršila jednu emisiju petogodišnjih obveznica, a tokom 2019.g. zasada nijednu. Emisija (20 miliona KM) je prodata po do sada najnižoj kamatnoj stopi (precizniji naziv je stopa prinosa do dospjeća) od 0,91% (vidjeti grafikon), a i prethodna emisija petogodišnjih obveznica (decembar 2017.g.) je prodata po, za to vrijeme, rekordno niskoj kamatnoj stopi od 1,2%. Čitaj dalje
Vidovdanska “predrasuda rodne grude”
Na Vidovdan 2018. godine emisija petogodišnjih obveznica Republike Srpske uvrštena je na Bečku berzu. Ova emisija je jedinstven događaj. Prvi put u istoriji Bosne i Hercegovine jedan njen entitet prodaje obveznice, zadužuje se na stranoj berzi – do Vidovdana sve emisije Srpske su bile na BLSE (Banjalučka berza). Čitaj dalje
Kome je “kriva” kriva prinosa?
Do 2011. godine Republika Srpska se na domaćem tržištu pretežno zaduživala uzimajući kredite od banaka. A od 2011. godine se počinje zaduživati na bh finansijskom tržištu (preko Banjalučke berze/BLSE ) na rok do godinu dana (trezorski zapisi) ili na rok iznad godinu dana (obveznice). Za Republiku Srpsku između trezorskih zapisa i obveznica sa jedne strane i kredita sa druge strane nema neke suštinske razlike … sve su to različite forme javnog duga. Kupac trezorskog zapisa/obveznice Republike Srpske može prodati trezorski zapis/obveznicu prije dospjeća i na taj način transformisati potraživanje u novac. To je osnovna razlika između zaduživanja na finansijskom i banakarskom tržištu (kredit). Čitaj dalje
Nemoguć ali poučan scenario – vrednovanje akcija Telekoma Srpske a.d. Banja Luka
Sama po sebi odnos tržišne cijene akcije i njene knjigovodstvene vrijednosti tj. PB (eng. price to book value) ne mora značiti ništa, ali ipak može značiti mnogo toga.Čitaj dalje
Vrednovanje akcija Telekoma Republike Srpske – price to book value
Postoje razne tehnike za donošenje odluke o kupovini ili prodaji akcija. Jedna velika grupa tehnika se označava kao vrednovanje akcija (eng. stock valuation). Unutar ove grupe tehnika opet postoje različite grupe racia/količnika koji na vrlo jednostavan način daju preliminaran odgovor na vrlo složeno pitanje da li je neka akcija precijenjena ili podcijenjena, odnosno da li neku akciju treba prodati ili kupiti. Čitaj dalje
Kamatna stopa na javni dug
U drugoj polovini juna 2018. godine dogodio se za javni dug bh entiteta jedinstven događaj. Republika Srpska emitovala je na Bečkoj berzi (Wiener Borse) petogodišnje obveznice nominalne vrijednosti od 200 mil. EUR, a otkupljeno je 168 mil. EUR. Čitaj dalje
Najvažniji centri globalne trgovine zlatom
Globalno tržište zlata je vrlo kompleksno i konstantno evoluira. Trenutno najvažnije lokacije kada je u pitanju trgovanje investicionim zlatom su OTC tržište u Londonu (zlato prometovano na londonskoj berzi se označava sa Loco London), COMEX – američko (njujorško) tržište fjučersa (futures) i SGE – Kineska berza zlata u Šangaju (Shanghai). Čitaj dalje
Tedov raspon
TED spred (engl. TED Spread) je razlika između tromjesečnog LIBOR[1]-a (referentne kamatne stope po kojoj banke jedna drugoj nude novac na korišćenje na Londonskom međubankarskom tržištu) i kamatne stope tj. prinosa na tromjesečne američke trezorske zapise (T-Bills yield). Čitaj dalje
Dugoročne projekcije kretanja cijene nafte i zemnog gasa
Američka agencija za energetske informacije (EIA – The U.S. Energy Information Administration, web stranica: www.eia.gov) je nezavisna agencija u sastavu Federalnog statističkog sistema SAD. U organizacionom smislu, EIA je dio Odeljenja za energetiku SAD. Zadužena je za prikupljanje, analizu i distribuciju informacija o energiji. Čitaj dalje
Cijena crnog zlata
Cijena crnog zlata je veoma promjenjiva. Prosječna cijena nafte je u 1973. godini, prema dostupnim podacima[1] iznosila 4 USD po barelu. Čitaj dalje
Italija – slijepi putnik u eurozoni
Nakon što je u maju 2018. godine na vlast došla koalicija ekstremne desnice, Sjeverne lige (Lega Nord) i populista, Pokreta 5 zvijezda (Cinque Stelle), tržišni prinosi na obveznice ove zemlje imaju izraženu tendenciju rasta, odnosno cijene državnih obveznica ove zemlje imaju izraženu tendenciju pada. Čitaj dalje
Sjećanje na Braću Liman
Od 2008. godine bankarska zajednica i ekonomisti se svakog septembra prisjećaju bankrota investicione banke Lehman Brothers (LB), bankrota koji je bio uvod u globalnu finansijsku krizu. LB je bila američka banka, a njeni osnivači bijahu starinom iz Bavarske. Čitaj dalje
