Kreditni rast je vrlo pouzdan barometar ekonomskih kretanja i stanja u privrednom sistemima.
U okviru kreditne aktivnosti banaka najznačajniji je onaj dio koji se odnosi na kredite korporacijama/firmama jer su one nosilac najvećeg djela sveukupne privredne, investicione i poslovne aktivnosti, ali za njim ne zaostaju ni krediti koje banke odobravaju stanovništvu, domaćinstvima ili fizičkim licima.
Sa aspekta kredita fizičkim licimima može se reći da zemljama eurozone u prosjeku u zadnjih nekoliko mjeseci ne ide loše (vidjeti grafikon)?
Poslije skoro godinu dana kreditnog rasta po godišnjoj stopi od 3% (april 2020 – februar 2021.god.) kreditni rast je iznenada ubrzao i za pet mjeseci došao do nivoa od 4,2% u julu (crvena linija na grafikonu).
Ne ulazeći u krajnje ekonomske posljedica rasta dugova mogi bismo reći da je zona evra, a posebno Evropska centalna banaka, koja napaja banke svježim novcem, a koji one prosleđuju dalje stanovništvu, mnogo spremnije i kvalitetnije dočekala ovu krizu, od one prije desetak godina.
Tokom 2009. i 2010.god. (period svjetske ekonomske krize) krediti stanovništvu su u eurozoni godišnje prosječno rasli po stopi od svega 2,2%, a to je za velika dva procentna poena manje od današnje stope kreditnog rasta (2,2-4,2 = – 2).
Godišnji rast kredita fizičkim licima
Izvor: ECB.
Ubrzanje kredita stanovništvu u eurozoni ima manu u tome što nije ravnomjerno raspoređeno po zemljama i što pojedine zemlje značajno odstupaju od prosjeka, a to opet, po ko zna koji put, pokazuje da eurozonu čine zemlje sa potpuno različitom ekonomskom dinamikom.
Među zemlje sa izuzetno niskim kreditnim rastom pored dva “južnjaka” (Grčka i Španija) ulaze i dva sjevernjaka (Irska i Holandija) što se samo prividno može podvesti pod simboličnu ekonomsku ravnotežu u evrozoni, jer grčka i španska ekonomija su značajno lošije od irske i holandske.
U poređenju sa evropskim prosjekom male, bivše socijalističke, ekonomije, Estonija, Litvanija i Slovačka, prolaze kroz period kreditnog buma isto kao i Malta i Luksemburg koje su takođe male ekonomije.
Prvi zaključak koji se može izvući iz nadprosječnog kreditnog rasta (u ovim malim ekonomijama) je da “puno novca ganja malo roba” i da se to može odraziti na robne cijene i cijene nekretnina.
Ako postoji jagma za kreditima da li to može značiti i da je prosječan stanovnik/domaćinstvo u ovih 5 zemalja nelikvidan/nelekvidno i da finansira standard i potrošnju pozajmljenim novcem?
Zemlje eurozone odstupaju od prosječnog julskog rasta u eurozoni (4,2%) za 3 procentna poena što nagovještava buduće nove ekonomske probleme u eurozoni sa obzirom da se radi o izuzetno velikom odstupanju i to je drugi zaključak koji se može izvući iz ovako ograničenog seta podataka.
Očekuje se da će nominalni BDP eurozone u 2021.god. porasti za oko 5,7% (prognoza OECD), pa rast kredita stanovništvu od 4,2% ne predstavlja neki pretjeran kreditni rast i on korespondira sa očekivanim nominalnim rastom zemalja eurozone, a ovo predstavlja treći zaključak u vezi sa julskim kreditnim rastom u eurozoni.
Kako se u evropsko neravnomjerno ubrzanje kredita domaćinstvima uklapa BiH pokazaćemo u nekoj od narednih objava.
mr Nebojša Balaban
