Rutinski, obično svake pete godine, statistički zavodi mjenjaju godinu na osnovu koje se izračunavaju bazni indeksi za mnoge ekonomske varijable.
Baza ili osnovica služi za to da se svi podaci vezani za jednu pojavu upoređuju sa vrijednostima te pojave u uvijek istom vremenskom periodu, na osnovu čega se dobija informacija o promjenama te pojave u odnosu na bazni period.
Nekad je bazna bila 2005.godine, potom se prešlo na 2010.godinu i nastavilo se sa 2015.godinom kao bazom.
Svi statistički zavodi još uvijek objavljuju podatke o vremenskim serijama za oznakom 2015 = 100, i korisnici tih podataka očekuju da će sljedeća bazna godina biti 2020.godine.
Evropska agencija za statistiku, Eurostat, svaki mjesec objelodanjuje podatke o godišnjoj i mjesečnoj promijeni inflacije i industrijskoj proizvodnji i kretanju mnoštva drugih ekonomskih pojava, a i dalje joj je 2015.godina bazna godina.
Međutim nedavno je Evrostat počeo objavljivati podatke ne sa 2020.godinom kao baznom, već sa 2021.godinom kao baznom godinom.
Industrijska proizvodnja u Evropskoj uniji, prosjek 2021 = 100
(januar 2020 – januar 2024)
Izvor: Eurostat.
Razlog za postavljanje 2021.godine za baznu godinu pronalazimo u dvije logične i razumne činjenice.
2020. godina je bila godina početka pandemije korona virusa, kada su sve zemlje prošle kroz izuzetno visok pad ekonomske aktivnosti.
Nije logično da se za osnovicu uzme period u kojem su sve ekonomske varijable u manjoj ili većoj mjeri bile izložene djelovanju faktora koji su ih iskvarile.
Pandemija je vanredan događaj,a bazna godina mora biti reprezentativna, a ne vanredna.
Uzimimo na primjer industrijsku proizvodnju i njeno ponašanje u odnosu na 2020.godinu.
Ako bi se 2020.godina uzela za bazu svaka industrijska proizvodnja prije ili poslije ove godine bi u odnosu na ovu godinu bila mnogo viša i stvorila bi se pogrešna percepcija o stalnom rastu industrijske proizvodnje.
U 2021.godini svjetom je i dalje harala pandemije, ali uz znatno manji nivo društvenih i ekonomskih restrikcija u odnosu na 2020.godinu.
Pored toga 2021.godina je zadnja godina uoči početka rata u Ukrajini, koji je takođe deformisao mnoge ekonomske varijable.
Iz istih razloga zbog kojih 2020.godinu nije dobro staviti za baznu godinu, ni 2022.godina nije pogodna za bazu.
2021. godina je jedina moguća nova bazna godina i njenim izborom načinjena je najmanja moguća metodološka greška, od svih mogućih grešaka?
Ona kao bazna ukazuje na rast industrijske proizvodnje krajem 2022.godine i njeno mirovanje tokom 2023.godine, što ne bi bio slučaj da je za bazu uzeta godina izbijanja pandemije korona virusa.
U januaru 2024.godine industrijska proizvodnja u EU je približno na nivou mjesečnog prosjeka iz 2021.godine.
