Svetska ekonomija, i njeni pojedini delovi, prolaze kroz cikluse spajanja (integracija) i razdvajanja (dezintegracija), koji označavaju ili skupljanje elemente svetske ekonomije u celinu, ili raspadanje prethodno objedinjene celine u samostalne delove.
Nakon nekoliko godina ili decenija integracije sledi proces višegodišnje ili višedecenijske dezintegracije, nakon čega sledi novi integracioni procesi.
Varšavski pakt je (1955 – 1991) je uvek bio percipiran kao vojno-politički blok, što je on zaista i bio, ali njegov izvor je bio “Ugovora o prijateljstvu, saradnji i uzajamnoj pomoći” koji je stvorio temelje ekonomskog bloka istočnoevropskih, socijalističkih zemalja, i Sovjetskog saveza.
“Stranke ugovornice izjavljuju da će djelovati u duhu prijateljstva i suradnje u cilju daljnjeg razvijanja i jačanja međusobnih ekonomskih i kulturnih veza” (čl.8 Ugovora o prijateljstvu, saradnji i uzajamnoj pomoći).
Ova neprekidne promene, stalno stvaranje i razdvajanje su ekonomsko otelotvorenje Heraklitove misli, panta rei, sve teče, sve se menja.
Poput ljudskog organizma koji nakon bolesti i privremenog rastakanja, teži da se samoizleči, vrati u ravnotežu, i ekonomski organizmi, bez obzira na veličinu, se periodično integrišu i dezintegrišu, a celina i delovi uvek teže samodržanju i vitalnosti.
Krajnji cilj ekonomskih integracija na nivou pojedinačnih država je kratkoročno ekonomski rast, a dugoročno ekonomski razvoj i rast realnog BDP po glavi stanovnika.
Prisustvo vojne i političke dimenzije u ekonomskim integracijama ne menja njihov glavni cilj; jačanje ekonomskih sistem zemalja koje čine integraciono jezgro, od čega bi trebale imati ekonomske koristi i zemlje sa oboda integracionih procesa.
Tri najveća svetska ekonomsko-politička bloka ili udruženja u svetu su grupa 7 (G7), Evropska unija i BRIKS, prva dva uzajmno sarađuju, dok treći nema jedinstven pristup prema G7 i EU.
Stope rasta realnog BDP u zemljama G7 i EU ukazuju da su ekonomski efekti integracionih procesa u ovim zemljama, sa izuzetkom SAD, najvećim delom iscrpljeni.
Realni rast BDP u prvom kvartalu 2024.godine, u %
(promena u odnosu na kvartal od pre godinu dana)
Izvor: OECD i nacionalne statistike.
EU kao celina je u prvom kvartalu ove godine ostvаrila rast od svega 0,5% (eurozona 0,4%), a Kina 5,3%.
To je ogroman i nedostižan zaostatak i najbolji pokazatelj prevaziđenosti EU integracija, potreba da se one izmjene ili nastave kroz ukrajinsko-ruski rat i dalja proširenja ili “osvajanja”?
Ekonomski rast u Rusiji i EU, 5,4% naprema 0,5%, su neuporedivi, jer je ruski rast posledica ratne ekonomije u kojoj proizvodnja raste, a populacija se smanjuje, dok u EU ljudi još uvek umiru pretežno prirodnim putem, a nikako od municije druge strane.
U svim zemljama EU, pogotovo u G7, ostvaren je veći tehnološki napredak nego u zemljama BRICS-a, a i realni BDP po glavi stanovnika je veći, ali i ekonomska stagnacija je i velika i očigledna.
U šesnaestogodišnjem periodu, od 2007. god. do 2023.god. japanska ekonomija je godišnje prosečno rasla po realnoj stopi od samo oko 0,4%.
Razvijene ekonomije imaju u proseku niže stope rasta od nerazvijenih i to može relativizovati, komparativno posmatrano, japanski neuspeh, ali ne i u odnosu na američki uspeh.
SAD održavaju vrlo dobru ravnotežu između ekonomskih integracija i vlastitih ekonomskih interesa, kojima prilagođavaju brojne ekonomske integracije u kojima učestvuju.
Koristi od ekonomskih integracija nisu iste za sve učesnike i zavise od karakteristika same zemlje (Japan je zemlja skoro zatvorena za emigrante, za razliku od Amerike), pa od 2007.godine američka ekonomija u proseku raste skoro pet puta brže od japanske.
Južna Afrika i Indija su dio istog ekonomskog bloka, a dele i neku formu defakto aperthejda (afrikaans apartheid: odvojenost, odvojen život) koji se u Indiji ispoljava kroz kastinski sistem, a u Južnoj Africu kroz još uvek prisutnu odvojenost dela belih i crnih društvenih zajednica.
Ovi zajednički, društveno-ekonomski, imenitelji ne odražavaju se na isti način na rast realnog BDP koji je u Indiji veći čak i od od kineskog.
Za razliku od indijskog, kineski rast je opterećen demokratskim deficitom i ideologijom sa jakim centrifugalnim silama (vuku od centra prema vani), za čije obuzdavanje i kontrolu se ulaže ogromna društvena energija, te stalnim tinjajućim sukobom sa Tajvanom i njegovim saveznicima koji preti da preraste u sukob vojski.
Nemačka i britanska ekonomija su iznad, a francuska i italijanska iznad evropskog proseka, i to ne menja zaključak o sveukupnoj ekonomskoj regresiji Evrope u odnosu na ostale ekonomske blokove.
Brazilska ekonomija, o kojoj poput indijske verovatno zbog jezičke barijere i pripadnosti drugom kontinentu vrlo malo znamo, se po stopi rasta približava američkoj, otkrivajući veliki potencijal ove geografski i populacijski ogromne zemlje u razvoju.
U susretima različitih ekonomija i različitih naroda se otkriva i potvrđuje istinitost i veličanstvenost poruke – izreke koja glasi: “Ako hoćeš da ideš brzo, idi sam, a ako hoćeš da stigneš daleko, idi zajedno.”