Postoje razna mišljenja zašto je vjerovanje u više bogova zamjenilo vjeru u jednog Boga, a među najjednostavnijim i najlogičnijim laičkim objašnjenjima monoteizma (sa aspekta koji naravno nimalo nije teološki) je da je čovjeku lakše i jednostavnije pokloniti vjeru jednom nadnaravnom biću, nego nekolicini njih.
Američka ekonomija, oružje, diplomatija, njena meka moć – Holivud, Diznilend i Rokenrol – obezbijedile su dominantan uticaj dolara na cijene nekih ključnih svjetskih roba, kojima se, skoro bez izuzetka, trguje baš u američkoj valuti.
Uspon američke valute pratio je uspon američke privrede u Drugom svjetskom ratu (skoro udvostručena) i istovremeni pad evropskih ekonomija, prethodno izmučenih i izmrcvarenih Prvim svjetskim ratom, sa svojim nezamislivim i besmislenim ljudskim gubicima.
Carevanje dolara svjetskom ekonomijom uspostavljeno je dogovorno u Bretton Woodsu u julu 1944., dolar je vezan za zlato (jedna unca zlata 35 dolara), a ostale valute su vezane za dolar.
Carstvo dolara – konvertibilnost dolara u zlato po fiksnoj cijeni – napušteno je unilateralno, od strane Amerikanaca 1971.godina (u vrijeme mandata predsjednika Ričarda Niksona), ali veza zlata i dolara još uvijek traje (vidjeti grafikon).
Ako američka valuta, njena količina, samostalno utiče na cijene nekih najvažnijih svjetskih roba onda onaj koji proizvodi dolar i određuje njegovu količinu, odnosno ponudu američkog dolara, ima jedinstvenu ulogu u svjetskoj ekonomiji.
Američka centralna banka, Federalne rezerve (Fed), ne funkcionišu na principu jedan Bog jedna valuta, ali ona ima ogroman uticaj na cijenu zlata, koje je alternativa dolaru, posebno u kriznim vremenima, a krize – finansijske, ekonomske, društvene – u posljednjih 20 godina se samo nastavljaju jedna na drugu.
Uticaj aktive Federalnih rezervi (u milionima USD) na cijenu zlata (u USD)
1.januar 2003 – 31.decembar 2024.
Izvor: Federalne rezerve i Yahoo.com. Podsjetnik: Cijena zlata je na desnoj osi, a aktiva Federalnih rezervi je na lijevoj osi.
Uoči septembra 2008., a nakon krize drugorazrednih kredita, Fed je naglo povećao aktivu, a od bankrota američke investicione banke Lehman Brothers (prvi krug na grafikonu) veza između cijene dolara i aktive Feda je očigledna.
Od 2014.godine do 2018.godine (prva strelica), u periodu koji djelimično obuhvata krizu javnog duga u eurozoni, Fed ne povećava svoju aktivu – ne štampa novac – pa tada ni cijena zlata ne prolazi kroz velike promjene.
Fed se budi u septembru 2019.godine (druga strelica) kada američkom bankarskom sektoru ponestaje novca, a njegova aktiva (čitaj štampanje novca) ne može odoliti pandemiji korona virusa (drugi krug), što su sve aktivnosti koje zlata registruje i zato njegova cijena raste.
Zanimljivo, zlato ne reaguje pretjerano na sam početak rata na istoku Evrope (treći krug) i posve mirno dočekuje početak normalizacije monetarne politike Feda (čitaj prestanak štampanja novca) koji se dogodio u junu 2022.godine (treća strelica).
Od oktobra 2022.godine (četvrta strelica) do kraja 2024.godine aktiva Feda i cijena zlata se kreću u posve suprotnim smjerovima i nije li to sada vrhunski dokaz da Fed više ne “kontroliše” cijenu zlata?
U cijelom posmatranom periodu, u zadnje 22 godine, međuzavisnost – korelacija – između aktive Feda i cijene zlata je vrlo visoka i mjerana koeficijentom korelacije (čija je maksimalna vrijednost 1) iznosi 0,84.
Kao što smo rekli, od oktobra 2022. cijena zlata i aktiva Feda kreću se u suprotnim smjerovima, a mjera te međuzavisnosti je koeficijent korelacije od minus 0,91 što znači samo jedno – od druge polovine 2022.godine na cijenu zlata presudno ne utiče Fed već nešto drugo, pa se postavlja pitanje šta je to drugo?
Naše mišljenje je da je od druge polovine 2022.godine postalo jasno da će rat na istoku Evrope potrajati, kao i da bi mogao prerasti u širi sukob Ruske Federacije i njenih saveznika, i Amerike i njenih saveznika.
Kao što je prije 2022.godine svaki rast aktive Feda tjerao investitere u zlato (koje se ne može naštampati), isto tako je jedna ogromna neizvjesnost, koja graniči sa otvorenim strahom, motivisala investitore (velikim djelom to su centralne banke) da kupuju zlato, ali i da ga drže u trezorima svojih centralnih banaka, a ne u Americi ili u nekoj drugoj stranoj zemlji.
U slučaju da novi akteri (koji za sada djeluju iz polusjene i sa distance) direktno uđu u rat na istoku Evrope novac većine zemalja u sukobu (osim vjerovatno američkog novca) brzo će gubiti na vrijednosti, a zlato će dobijati na vrijednosti.
U takvim vremenima kupovnu moć štampanog novca najbolje čuva centralna banka koja za štampanje novca ima što veće pokriće u zlatu – koje se ne može štampati.
Korelacija između aktive Feda i cijene zlato ne postoji zato što Fed namjerno i direktno utiče na cijenu zlata, već zato što Fedove aktivnosti – štampanje dolara – povećavaju tražnju investitora za zlatom koje je univerzalni i tradicionalni čuvar vrijednosti, ali i fizički ograničeni oblik novca, za razliku od američkog dolara čija je količina, teorijski, neograničena i koji nema unutrašnju vrijednost (dolar vrijedi onoliko koliko košta njegovo štampanje).
Pošto je Fed indirektno jedan od glavnih finansijera rata na istoku Evrope svaki produžetak rata, njegova eskalacija, ili očekivano širenje, kod investitora (posebno centralnih banaka) proizvode osjećaj nalik onome kada Fed ubrzano štampa novac.
Neizvjesnost oko zamrznutih deviznih rezervi Ruske Fedracije, koje su jednim velikim djelom u dolarima, kao i mogućnost uvođenja te vrste sankcija i drugim zemljama, takođe prouzrokuje dodatnu tražnju za zlatom.
Sada nije dovoljno samo kupiti što više zlata (što povećava njegovu cijenu), veći je potrebno i imati svoje zlato u svojoj zemlji, a ne u Americi – za svaki slučaj.
