Glavni izvori finansiranja budžeta Republike Srpske, ako se po strani ostave redovni budžetski prihodi, dolaze iz bankarskog sektora Bosne i Hercegovine, ali kao i svaki izvor, i ovi izvori imaju svoje maksimalne kapacitete.
Banke kupujući srpske obveznice refinansiraju dospjele kreditne obaveze ovoga entiteta i finansiraju budžetski deficit, a kratkoročna nelikvidnost budžeta se prevazilazi emisijom trezorskih zapisa koje takođe pretežno kupuju banke.
Banke sa sjedištem u Sarajevu i Mostaru ne pokazuju više bilo kakavu namjeru da prošire saradnju sa srpskim budžetom, naprotiv, one nastoje da smanje i smanjuju svoja potraživanja.
Federalne banke su na kraju 2022. držale 380 miliona KM u hartijama od vrijednosti čiji je emitent Republika Srpska, a polovinom 2024.godine taj iznos je 262 miliona KM.
Ovaj inače slab oslonac srpskom budžetu je sve manji, bez naznake bilo kakvog preokreta sa postojećih 0,86% ukupne aktive federalnih banaka (262/30.347)
Budžet Republike Srpske je osuđen na banke sa sjedištem u Banjaluci (srpske banke), ali i one pokazuju znakove ako ne posustajanja, onda sigurno opreznijeg poslovanja sa budžetom.
To se vidi iz stanja dužničkih hartija od vrijednosti Republike Srpske u njihovim bilansima; 954 miliona KM na kraju 2022, 1,13 milijardi KM na kraju 2023. i 1,08 milijarde KM u junu 2024. godine.
Da li je srpski budžet previše zadužen kod srpskih banaka, i kakav bi trebao biti odnos prema bankama Narodne skupštine Republike Srpske koja u formi zakonskog pravnog akta donosi budžet i popratne akte?
Srpske banke su budžetu posudila 10% svoje aktive (1,08/10,6) učinivši budžet svojim najvećim dužnikom, a ovaj dužničko-povjerilački odnos svojim najbitnijim ulaganjem, a i budžet se odužio — redovno izmiruje obaveze po glavnici duga i plaća ugovorenu kamatu.
Veza između banaka i budžeta je dugotrajna, obostrano korisna, ali podliježe i promjenama na koji ni budžet ni banke ne mogu uticati.
Banke finansiraju budžet, a deponenti i štediše finansiraju banke — indirektno fizička i pravna lica koja drže novac u bankama finansiraju budžet.
Stanje ovih depoziti u banakama sa sjedištem u Republici Srpskoj se apsolutno povećava (8 milijardi KM u septembru 2024), ali udjel u ukupnim depozitima svih bosanskih banka im se smanjuje.
Udjel depozita banaka sa sjedištem u Republici Srpskoj
u ukupnim depozitima banaka Bosne i Hercegovine
Izvor: www.cbbh.ba (Obrada Bife.ba). Podsjetnik: Za 2025. prognoza.
Na kraju 2014. njihov udjel je bio 29%, a u juna 2024. on je 24%, a s obzirom da BDP Republike Srpske čini 33% državnog BDP, banke iz Federacije su već preuzele finasiranje jednog djela proizvodnje u Republici Srpskoj, dok se istovremeno te iste banke povlače sa tržišta srpskog javnog duga.
Za srpski budžet bi bilo izuzetno nepovoljno ako bi srpske banke počele da relativno posmatrano ubrzano gube depozite, jer čak i bez bilo kakvog tržišnog poremećaja ovi depoziti će se relativno smanjiti i u 2025.godini.
Od srpskih banaka se traži da otvaraju i vode račune licima koja su američkoj OFAC listi, indirektno im se čak i prijeti tužbama, a zainteresovane strane pri tome zanemaruju potencijalnu negativnu reakciju deponenata na zahtjevani zaokret banaka u poslovnoj politici.
Kada – ako, pred narodnu skupštinu stigne pravni akt koji u nepovoljniji položaj, sa aspekta OFAC (američka kancelarija za kontrolu imovine stranaca), stavlja banjalučke banke, u odnosu na mostarske i sarajevske, ne bi se bilo loše prisjetiti dviju epizoda masovnog povlačenja depozita iz banaka i pretpostaviti posljedice novog povlačenja depozita na finansiranje budžeta.
Iz banka sa sjedištem u Republici Srpskoj je za 14 mjeseci, od septembra 2008, povučeno 20% depozita, a 2022.godine, od februara do aprila, depoziti su smanjeni za 7%.
OFAC lista je opaka lista, ali postoje mnogo opasnije stvari koje prave veću, i neprolaznu, štetu od postojeće prolazne.
