U krajiškom djelu Srpske, a i u cijeloj Srpskoj, je trenutno glavna društvena tema predložena izmjena Zakona o budžetskom sistemu kojim bi se gradovima sa populacijom iznad 100.000 stanovnika smanjili prihodi i isti preusmjerili ka manje razvijenim opštinama.
Vlada Srpske ima pravo da predloži navedene izmjene, Narodna skupština Srpske da usvoji predložene izmjene, a gradovi kojima se time smanjuju prihodi (Banjaluka i Bijeljina) imaju pravo da se tome protive, ali na zakonit način.
Grad Banjaluka je u znak odmazde zbog predloženog zakonskog rješenja “ugasio struju-rasvjetu” oko nekih entitetskih institucija u Banjaluci (Vlada Republike Srpske i Palata predsjednika).
Ne ulazeći u sadašnje i buduće, akcije i rekacije sukobljenih strana i prepuštajući, pravnu, političku, društvenu i psihološku dimenziju ovoga sukoba strukama koje se time bave, mi ćemo se u ovoj objavi, i u nekoliko narednih, usmjeriti na ekonomiju tržišta električne energije u BiH, da bi ukazali na neke ključne probleme u ovoj oblasti i na kraju pokušali preporučiti najmanje jednu mjeru ekonomske politike koja se tiče ovoga tržišta.
Proizvodnja električne energije ispoljava očiglednu sezonalnost, na način da je uvijek viša od prosječne krajem i početkom godine (pogledati grafikon).
Mjesečna promjenljivost proizvodnje se prevazilazi određivanjem prosječne proizvodnje u toku godine, ili u toku niza srodnih godina.
Mi smo uporedili prosjeke za trogodišnji period prije korone (2017 – 2019), period koji obuhvata prvu godinu pandemije (2020), četvorogodišnji period poslije korone (2021 – 2023) i razdoblje koje obuhvata prvih 9 mjeseci 2024. (novijih podataka od septembra 2024. još uvijek nema).
Od svih izabranih (i uporedivih) perioda prosječna mjesečna proizvodnja (u daljem tesktu p.m.p.) najveća je u prvom periodu (zelena linija na grafikonu) kada je p.m.p. iznosila 1.436 GWh.
Tokom korone (crna linija) sa ove zelene grane palo se za 5,4% i p.m.p. u 2020. je došla na nivo od 1.359 GKh, a ukupna proizvodnja u odnosu na 2019. smanjena je za 4%.
Bruto proizvodnja električne energije po mjesecima i prosječna proizvodnja za određene periode
u GWh, BiH januar 2017 – septembar 2024.
Izvor: www.bhas.ba (Obrada Bife.ba)
Pad proizvodnje tokom prve godine pandemije se nije mogao izbjeći jer je potrošnja električne energije, zbog pada privredne aktivnosti, smanjena i na svjetskom nivou.
U narednom četvorogodišnjim periodu proizvodnja je samo u prvoj godini (2021) bila visoka, da bi se u ostale tri godine ona konstantno smanjivala, pa je tako p.m.p. u ovim godinama (plava linija) za 3,3% niža u odnosu na period prije korone.
Na osnovu podataka za prvih 9 mjeseci 2024. (crvena linija) zaključujemo da ne postoji realna šansa (šansu procjenjujemo na osnovu dosadašnjih kretanja p.m.p.) da ova, 2024. godina, bude bolja od prethodne četiri (prema p.m.p slabija je za 10%), a trenutno je i ispod proizvodnje u prvoj godini pandemije korona virusa (prema p.m.p. niža je za 8,5%).
Ako se ne desi čudo, a to čudo podrazumjeva p.m.p. u zadnja tri mjeseca 2024. od 1.770 GWh (p.m.p. za prvih 9 mjeseci 2024. godine je 1.359 GWh) tekuća godina će u proizvodnom bilansu bosanske elektroprivrede biti najgora u zadnjih osam godina (od 2017.godine).
