Koliko ima istine u tvrdnji da su razvijene zemlje Evropske unije izvoznice kapitala i u 21.veku može se proceniti na osnovu jednog ekonomskog pokazatelja koji daje i alternativnu informaciju o stepenu zaduženosti ekonomije sa aspekta međunarodnog okruženja.
Veliki broj pravnih i fizičkih lica koja imaju prebivalište na teritoriji jedne državne ekonomije (rezidenti) stupa u ekonomske odnose sa pravnim i fizičkim licima sa teritorija drugih država koji u odnosu na prvopomenute predstavljaju nerezidente.
Kada rezident proda robu u inostranstvu on ima devizna potraživanja od inostranstva, penzioner koji je stekao pravo na penziju radeći u inostranstvu svaki mjesec potražuje od inostranstva, kupljene strane akcije i obveznice predstavljaju takođe potraživanja od inostranstva, ali isto tako javni dug u stranoj valuti, krediti međunarodnih finansijskih institucija i ostale obaveze prema nerezidentima predstavljaju dug prema inostranstvu.
Formirani dužničko-poverilački odnosi između rezidenata jedne zemlje i njenog okruženja sa kojim posluje (nerezidenti), odnosno neto međunarodna investiciona pozicija koja se dobije kao razlika između potraživanja rezidenata prema inostranstvu i obaveza rezidenata prema inostranstvu, se uporedo sa javnim dugom i ostalim pokazateljima, koristi kao alternativna mera stepena zaduženosti.
Pri tome, neto međunarodna investiciona pozicija uopšte ne mora biti u saglasnosti sa opšteprihvaćenom merom zaduženosti određene kao odnos javnog duga i bruto domaćeg proizvoda, pre svega zbog činjenice da se javni dug odnosi samo na državni, vladin, sektor, a posle i zbog toga što javni dug ne pravi razliku između domaćih i stranih poverilaca.
Primeri za prethodnu tvrdnju, razmimoilaženje, između vrednosti javnog duga i neto međunarodne investicione pozicije, i po toj osnovi velika razlika u stepenu zaduženosti mereno na različite načine, nisu retki ni u zemljama EU koje su i dalje pretežno izvoznice kapitala, ali u kojoj se održava razlika između uslovno severnih i južnih zemalja još od perioda krize javnih dugova u EU.
Najbolju investicionu poziciju u međunarodnom pogledu ima Malta, iako najmanja zemlja u EU, verovatno zato što sa njene teritorije deluju mnogi veliki investitori saglasno povoljnom poreskom statusu koju im ova ostrvska zemlja i offshore ekonomska zona izdašno pruža.
Neto međunarodna investiciona pozicija zemalja Evropske unije, u % BDP
(2024. godina)
Izvor: Eurostat. Granica od 35% BDP (crvena linija na grafikonu) deli zemlje na zadužene i nezadužene sa aspekta neto međunarodne investicione pozicije.
U pogledu Grčke čiji ja je zaduženost bila okidač dužničke krize u EU dilema ne postoji; ova zemlja je preplavljena dugovima, bez obzira mere li se oni odnosom javnog duga i BDP, ili kao neto međunarodna investiciona pozicija.
Izrazito negativnu neto međunarodnu investicionu poziciju imaju i sve ostale zemlje koje su kreirale dužničku krizu i u EU (Kipar, Portugal, Španija), pa čak i Irska koja, za evropske prilike ima izuzetno nizak javni dug (45%), ali i nadprosečne neto obaveze prema stranim pravnim i fizičkim licima.
U Irskoj su smeštene mnoge multinacionalne kompanije čiji vlasnici nisu rezidenti Irske, a ove firme pozajmljuju novac na međunarodnim tržištima, odakle proizilaze visoke obaveze Irske prema inostranstvu.
I Italija je primer velikog raskoraka između zaduženosti merene na dva načina – italijanski javni dug izuzetno velik, 136% BDP, ali Italija više potražuje od inostranstva nego što duguje.
Slično je i sa Belgijom koja i pored visokog javnog duga mnogo više potražuje od inostranstva nego što mu duguje, a Slovačka i Rumunija imaju umerene javne dugove, dok je neto međunarodna investiciona pozicija u velikoj negativnoj neravnoteži.
U grupu zemalja u kojoj su usaglašeni nizak javni dug, i velika potraživanja prema inostranstvu pored Nemačke i Holandije spadaju i nordijske zemlje koje su time implicitno sačuvale tradiciju neto izvoznica kapitala.
Visina javnog duga u odnosu na BDP ne pokazuje stepen neravnoteže, ili neravnopravnosti, zemlje u odnosu na ostatak sveta, niti neto teret eksterne zaduženosti, koja je mnogo preciznija kada se meri neto međunarodnom investicionom pozicijom, pa stoga neki ekonomisti smatraju neto međunarodnu investicionu poziciju boljom merom zaduženosti.
