U vezi sa javnim finansijama Srpske stalno se produkuju, sa različitih strana, informacije o njihovom “izuzetno lošem stanju”, međutim u podacima koje publikuje Ministarstvo finansija Republike Srpske (Ministarstvo), uopšte se ne vide razlozi za takav pesimistički stav prema srpskim javnim finansijama i vrlo teško se oteti utisku da se ova vrsta pesimizma namjerno ne plasira u javnost.
Emisija štednih, ili od milja prozvanih narodnih, obveznica u vrijednosti od 5 miliona KM se stavlja u isti pesimističko-skeptični kontekst, i tretira implicitno kao slabost i još dovodi u vezu sa društvenim procesima u Bosni i Hercegovini, iako se uopšte ne vidi povod za takvu tvrdnju, jer je ova emisija svega oko 0,09% postojećeg javnog duga i predstavlja kap u moru srpskog javnog duga, bez koje budžet Srpske može funkcionisati, a pored toga trenutna društvena kriza je samo jedna u nizu koja će biti prevaziđena.
Dalje se emisija štednih obveznica dovodi u vezu sa Informacijom o usklađivanju Dokumenta okvirnog budžeta za period 2025 – 2027. sa politikom Vlade Republike Srpske (sam dokument je usvojen na 79. sjednici Vlade Republike Srpske, 1.avgust 2024.) i činjenicom da 2026.godine dospjeva dug od 300 miliona EUR koji je u aprilu 2021.godine emitovan na Londonskoj berzi i uspostavlja se veza između emisije štednih obveznica i ovog duga, i opet se zanemaruje očigledna razlika u veličini ove emisije, veličini ovoga duga i veličini ukupnog javnog duga Srpske.
U pokušaju širenja zabrinutosti ide se i korak više pa se iz gore pomenute informacije izvlači podatak da Srpska treba vratiti u 2026.godini 1,6 milijardi KM, navode se nekakve crne prognoze, ali taj podatka se uopšte ne dovodi u vezu sa ukupnim budžetom, planom prihoda i rashoda, te planiranim zaduženjem, a ni sa samim bazičnim načinom funkcionisanja budžeta.
Kada se kaže budžet Srpske to se može odnositi na budžet centralne vlade, a kada se na centralnu vladu dodaju fondovi socijalne zaštite i jedinice lokalne samouprave dobije se budžet opšte vlade.
Budžet centralne vlade ima nekoliko fondova (pet), a glavni je opšti fond 01 i na njega se najčešće odnosi sintagma “ukupna budžetska sredstva”, jer su ostala četiri fonda u odnosu na njega izuzetno malena, a on u 2025.godini iznosi 6,07 milijardi KM.
Podatak o otplati duga od 1,6 milijardi KM u 2026.godini se ne odnosi samo na javni dug koji se servisira iz bužeta Srpske, veća na ukupni dug koji je širi pojam, koji se ne vraća samo iz budžeta Srpske.
Javni dug u odnosu na BDP, u %
Izvor: Evropska statistika i Ministarstvo finansija Republike Srpske. Podsjetnik: Za EU prosječna zaduženost po državi.
Planirani budžet centralne vlade za 2026.godinu, fond 01, koji će biti usvojen krajem 2025.godine, i iz kojeg se vraća dug po londonskoj emisiji od 300 miliona eura, opravdano je vrlo ravnodušan prema činjenici da ovako veliki dug dospjeva u aprilu 2026.godine.
Naime, ministarstvo je planiralo da u 2025.godini budžetski deficit budžet 98,4 miliona KM (fond 01), a u “spornoj” 2026.godini plan je da budžetskog deficita cijele centralne vlade bude 22 miliona KM (strana 73. navedene Informacije o usklađivanju Dokumenta okvirnog budžeta za period 2025 – 2027. sa politikom Vlade Republike Srpske ).
U 2026.godini izdaci centralne vlade za otplatu dugova su postavljeni na 1,14 miljardi KM, a primici od zaduživanja su 1,19 milijardi KM – ili pojednostavljeno Srpska se planira zadužiti da bi otplatila dospijele dugove, a u koje ulazi i dug od 300 miliona EUR koji dospijeva u aprilu 2026.godine.
Ovi podaci su planski i projektovani, i mogu biti izmjenjeni, i biće sigurno izmjenjeni, ali iz njih se vidi da ministarstvo planira vraćanje ovoga duga, te da obavlja aktivnosti iz svoje nadležnosti u vezi upravljanja javnim dugom.
Najbitnija informacija u vezi javnog duga Srpske nikako nije dospijeće glavnice duga od 300 miliona eura, koji je emitovan 2021.godine, a dospjeva u 2026.godini, što se uporno pokušava nametnuti, jer ovaj dug se uvijek može vratiti i iz redovnih budžetskih prihoda, naravno uz prethodno smanjenje budžetskih rashoda.
Najbitnija informacija u vezi javnog duga Srpske, koja se možda namjerno ne saopštava jer u njoj nema pesimizma, straha i panike, već samo ekonomskog i društvenog optimizma koji nije po volji mnogih, je činjenica da je inflacija mnogo pomogla javnim finansijama Srpske i umanjila teret javnog duga, ako se on posmatra u odnosu na BDP.
Javni dug Srpske je u poređenju sa bruto domaćim proizvodom za devet godina smanjen na svega 33,2% BDP u trećem tromjesječju 2024.godini (Ministarstvo finansija Republike Srpske, Makroekonomski pokazatelji Republike Srpske, mart 2025.godine, strana 12 ), a u 2015 .godini je bio skoro 50%, te je prema tome kriteriju, a u poređenju sa EU, a pogotovo u poređenju sa njenom najzaduženijom državom , Grčkom, Srpska izuzetno nisko zadužena ekonomija.
U EU prosječan odnos javnog duga i BDP je 82% , a u Grčkoj je na kraju 2024.godine javni dug bio 158% BDP, pa su na osnovu ovih podataka, koji su kreirani po istoj metodologiji po kojoj i Srpska izračunava javni dug, EU i Grčka skoro trostruka, odnosno petorostruko, zaduženije ekonomije od Srpske, ali naravno održivost ovih javnih dugova niko ne dovodi u pitanje.
Umjesto namjernog ili možda nenamjernog širenja straha, panike i pesimizma, kada se priča o javnom dugu bilo koje ekonomije uvijek treba prvo poći od zvaničnih statističkih podataka o visini javnog duga i visini bruto domaćeg proizvoda, jer odnos ove dvije veličine je opšteprihvaćeno mjerilo ocijene relativne visine javnog duga, a prema njemu stanje srpskih javnih finansija je izuzetno povoljno, osim ako se ne dese neki vanredni događaji, tipa pandemija ili slično, ali tom događaju bi bio izložen cijeli ekonomski sistem Bosne i Hercegovine, a ne samo javni dug Srpske.
PORICANJE ODGOVORNOSTI
Analize finansijskog tržišta i,ili pojedinačnih hartija od vrijednosti (akcija, trezorskih zapisa, obveznica) na Bife.ba, ne predstavljaju na bilo koji način prijedlog za kupovinu ili prodaju hartija od vrijednosti. Analize ove vrste su samo lični stavovi autora, a ne investiciono savjetovanje ili privatno bankarstvo.
