I Evropska centralna banka (ECB) kao i Centralna banka SAD (FED) su vodile nekonvencionalnu tj. neuobičajenu monetarnu politiku. Nekonvencionalnost monetarne politike se ogleda u vrlo niskim referentnim kamatnim stopama koje su ili bile 0% (FED) ili su još uvijek 0% (ECB).
Drugi, značajniji, ogranak nekonvencionalnosti monetarnih politika je bio masovno i redovno davanje kredita u čemu obični građani i puk vide “bjesomučno štampanje novca”, a ekonomisti i bankari primarnu emisiju ili stvaranje primarnog/baznog novca.
I jedni i drugi su u pravu.
Kada Centralna banka BiH emituje novac/”štampa novac” ona mora imati podlogu u stranim žiralnim (devize) ili efektivnim (valuta) sredstvima plaćanja. Da bi CBBiH emitovala/prodala konvertibilnu marku ona mora kupiti devizu/valutu. Ni ECB ni FED nemaju tu vrstu obaveze, koja ograničava monetarnu politiku.
Ako CBBiH drži rezerve u devizama tj. evrima, a evre emituje ECB bez pokrića u nekoj drugoj valuti, da li to znači da konvertibilna marka na koncu ipak nema realno/stvarno pokriće? Bilans ECB (vidjeti grafikon) kaže da je odgovor na ovo pitanje NE.
Kada se kaže “realno pokriće” u slučaju CBBiH realno znači deviza/valuta, a u slučaju ECB “realno pokriće” se odnosi na zlato. Pokriće konvertibilne marke (primarnog novca) je pretežno žiralni/elektronski strani novac, koji se ne može opipati i koji predstavlja brojku sa nekoliko nula upisanih na nekom stranom računu (depozit), ili jednostavno neko strano potraživanje (strane obveznice, trezorski zapisi …). U aktivi CBBiH naspram emitovanog novca stoje pretežno devizne rezerve u evrima.
Zlato je stvarno, ono je materijalna imovina, može se opipati, ima tri dimenzije. U ECB pored potraživanja u evrima kao “(ne) realnom pokriću” za emitovane evre, postoji i pravo realno pokriće i to u zlato.
Međutim, to nije razlika samo između ECB i FED-a, već i između FED-a i CBBiH (vidjeti grafikon).U periodu 2003-2008. prosiječno učešće zlata u aktivi ECB je 13,44%, u aktivi FED-a 0,65%, a kod CBBiH 1,22%.
Zašto ECB više “voli” zlato nego FED? Zašto ECB želi da jedan, ne tako mali, dio emitovanih eura ima stvarnu podlogu, tj. podlogu u zlatu? Zato što je ECB pod jakim, pozitivnim, uticajem njemačke ekonomske misli, a u kolektivnoj svijest čak i običnog njemačkog čovjeka živi sjećanje na veliku inflaciju (hiperinflaciju) iz 1923., za vrijeme Vajmarske republike.
Pored ogromnih ratnih šteta koje je tadašnja Njemačka morala plaćati pobjednicima I s.r., uzrok velike vajmarske inflacije je bilo i štampanje/emisija novca bez stvarnog pokrića.
Do 2015. godine kada počinje masovna i redovna kreditna aktivnost ECB, udjel zlata u imovini ECB je u svim godinama osim jedne (2008) iznad 13%. CBBiH počinje ulagati u zlato 2008. g. , a od te godine FED ima još niži udjel zlata u aktivi.
Ako se izuzme skromno ulaganje CBBiH u zlato, postavlja se pitanje kakvu vezu ova zlatna investiciona priča o ECB uopšte ima sa bh ekonomijom?
Jedan dio naše javnosti se zbog ogromne emisije evra od strane ECB zabrinuo za sudbinu samog evra. Počeo je postavljati pitanja o budućnosti evra, a samim tim i konvertibilne marke. U neznanju o zlatnoj podlozi u ECB oči su bile široke. BiH je dio svoje monetarne sudbine vezala za emisionu banku koja jednim djelom funkcioniše na principu stvarnog/zlatnog pokrića emitovanog novca (a i sama CBBiH je kupovala zlato).
Strah uvijek nastaje u susretu sa neizvjesnim i nepoznatim. Pošto više nije nepoznato da jedan dio evra ima podlogu u zlatu, motiv za ovu vrstu straha o sudbini evra nije više objektivan.
Mala razlika između ECB i FED-a predstavlja veliku i pozitivnu razliku za CBBiH i BiH.
Dragan S. Jović*
*Izneseni stavovi, ideje, zaključci, preporuke, analize i mišljenja pripadaju autoru i ne predstavljaju na bilo koji način stavove, ideje, zaključke, preporuke, analize i mišljenja ustanove u kojoj autor radi. Analize finansijskog/bankarskog tržišta i/ili pojedinačnih hartija od vrijednosti (akcija, trezorskih zapisa, obveznica) nisu prijedlog za kupovinu ili prodaju hartija od vrijednosti. Analize ove vrste su lični stavovi autora, a ne bilo kakva vrsta investicionog savjeta.
