Dijelovi neke cijeline mogu značajno odstupiti od njenog karakterističnog kretanja, pa se na osnovu metoda dedukcije (lat. izvođenje), koji se zasniva na izvođenju zaključaka o pojediničnoj pojavi na osnovu opštih karakteristika te pojave može doći do potpuno pogrešnog zaključka.
Tipičan primjer greške zaključivanja o pojedinačnom na osnovu opšteg (što je suština deduktivnog metoda, ili metoda zaključivanja prema dole) pokazaćemo na primjeru kretanja inflacije i stanarina (iznajmljivanje ili najam stana, cijena zakupa stana) u BiH.
Prvi, opšti, stav je da inflacija mjeri kretanje roba i usluga.
Drugi pojedinačni, ili specifični, stav je da je izdavanje stanova jedna od mnogih vrsta usluga.
Logičan zaključak na osnovu ova dva tačna stava, prvi opšti, a drugi pojedinačni, bi prema deduktivnoj metodi bio da stanarine prate kretanje inflacije, međutim takav zaključak empirija odbacuje.
Inflacija i stanarine u BiH, u indeksnim poenima
(januar 2015 – septembra 2024, 2015 = 100)
Izvor: BHAS.
Do polovine 2021. godine rast cijena — inflacija — bila je približno u ravni sa nivoom cijena iz 2015.godine.
Deduktivna metoda — izvođenje zaključka o stanarinama na osnovu inflacije — sugeriše da se nivo stanarina nije mjenjao, ali to je neispravno rezonovanje.
Statistika je izmjerila da se najam stana do polovine 2021.godine uvećao za 14% u odnosu na 2015.godinu.
Nagli rast inflacije od druge polovine 2021.godine i umjereniji rast stanarina su do oktobra 2022.godine skoro izjednačile ove dvije veličine, poslije čega su se stanarine ponovo odvojile od inflacije.
Porast stanarina do septembra 2024. (50%), dvostruko veći od rasta inflacije (25%), ukazuje da se ekonomski sistem Bosne i Hercegovine kreće ka tzv. rentalnom kapitalizmu, kao formi kapitalizma u kojem prihodi od rente, tj. iznajmljivanja i kontrole resursa, potiskuju proizvodnju dobara i usluga.
Prihod od rente je tzv. pasivni prihod, tj. prihod bez aktivnog radnog angažmana vlasnika kapitala.
Ovakva vrsta prihoda obeshrabruje proizvodnju, preduzetništvo i inovacije koji su karakteristike tradicionalnog i poželjnog oblika kapitalizma.
Rentalni kapitalizam stvara nejednakost u raspodijeli imovine i smanjuje proizvodne kapacitete, a povećava i troškove života i ograničava pristup nekretninama.
Ako je ekonomska politika zainteresovana za smanjenje nejednakosti i povećanje produktivnosti i proizvodnje, te opredjeljena i za socijalnu zaštitu, politika progresivnog oporezivanje rente, njene kontrole, zaštita prava stanara, javne investicije u stanovanje i pomoć prilikom kupovine stana su neke od mjera koje su joj na raspolaganju.
