Razlika u fiskalnoj poziciji entiteta u BiH traje već godinama, a u 2022. ona se pojačava, međutim ta razlika kao da nije dovoljna da pokrene ekonomske reforme u Republici Srpskoj, a ni da stvori motiv za raspravu na ovu temu.
FBiH je zadnji trezorski zapis emitovala polovinom prošle godine (vidjeti grafikon), a njena potreba za finansiranjem budžetskih rashoda kroz zaduživanje bila je izuzetno niska, što je prouzrokovalo otkazivanje nekoliko emisija, ne samo trezorskih zapisa nego i obveznica.
Emisija FBiH iz juna 2021. izvršena je po negativnoj kamatnoj stopi (-0.002%), što ima ekonomsku logiku s obzirom da je naknada na sredstva iznad obavezne rezerve koju banke drže kod Centralne banke BiH negativna i u junu prošle godine iznosila je -0.6%.
Da bi smanjile trošak kojem se izlažu ako na računu kod CBBiH drže više novčanih sredstava nego što su u obavezi, pojedine banke, vjerovatno sa sjedištem u FBiH, spremne su da posude novac budžetu FBiH i da pri tome ništa ne zarade, ili čak i da izgube nešto novca.
Kada je kamatna stopa na javni dug negativna, onda banka, ili neki drugi povjerilac, plaća kamatu dužniku (u ovome slučaju to je FBiH), umjesto da bude obratno.
Na ovu pojavu smo davno ukazali, prije više od dvije godine, a ni javnost, ni ekonomisti se nisu zapitali zašto mehanizam negativne naknade na sredstva iznad obavezne rezerve ne funkcioniše i u slučaju Republike Srpske, putem obaranja kamatne stope na njene trezorske zapise prema nuli.
Kamatna stopa na šestomjesečne trezorske zapise (u %)
Izvor: BLSE i SASE.
Početkom marta ove godine RS je emitovala trezorske zapise nominalne vrijednosti od 20 milion KM a na rok od 6 mjeseci uz kamatnu stopu od 0,6%.
Iz ovakve ogromne razlike u kamatnoj stopi (0,6% u odnosu na -0,002%), a pošto se Republika Srpska mnogo intezivnije zadužuje od Federacije BiH, jedini logičan zaključak bi mogao biti da se javne finansije RS i FBiH razlikuju kao nebo i zemlja?
Ako ovako ogromna razliku u troškovima finansiranja javnog duga među entitetim kao i razlika u dinimici zaduživanja, i to na štetu Republike Srpske, nije motiv za javne stručne raspravu o stanju javnih finansija Republike Srpske onda ekonomska struka u Republici Srpskoj defakto ni ne postoji?
Oni koji vjeruju u održivost javnog duga Republike Srpske vjerovatno smatraju da se kamatna stopa iz juna 2021. (zadnja emisija trezorskih zapisa Federacije BiH) ne može porediti sa kamatnom stopom iz marta 2022. (zadnja emisija trezorskih zapisa Republike Srpske), zbog velikog vremenskog razmaka, kao i da uopšte nije bitno što Republika Srpska imao mnogo veću potrebu za zaduživanjem od Federacije BiH?
Ova vrsta “ekonomskih” optimista vjerovatno ima i informaciju da investitori iz Federacije BiH i dalje kupuju trezorske zapise i obveznice Republike Srpske?
