Od početka 2025. godine indeks DXY (meri vrednost američkog dolara u odnosu na korpu valuta) je zabeležio značajan pad – oko 10–11 % u prvom polugodištu, a taj pad, prema JPMorgan Stanley-u, predstavlja najlošiji rezultat za dolar u prvih šest meseci godine u više od 50 godina.
Fundamentalni uzroci pada dolara sadržani su u usporavanju ekonomskog rasta i percepciji loših budućih izgleda američke ekonomije. U osnovi američke ekonomije nalaze se visok i rastući budžetski deficit, spoljnotrgovinski deficit, kao i stalno rastući javni dug.
Bazične, uporedno posmatrano izuzetno loše, karakteristike američke ekonomije podrivaju poverenje u američki dolar, a ni više kamatne stope u SAD, u odnosu na ostala valutna područja, nisu povećale tražnju za dolarom, pošto je inflacija smanjila realne prinose.
Slabljenje dolara odvijalo se i pod uticajem promena u svetskoj ekonomiji – druge razvijene ekonomije, evropske i azijske, počele su da ispoljavaju bolje ekonomske performanse, pa su investitori počeli da preusmeravaju kapital u ove zemlje. Izmenjeni tokovi kapitala uticali su na smanjenje tražnje za dolarom i direktno su odredili njegovu vrednost.
Geopolitički okvir, stalna nestabilnost i neizvesnost u pogledu rata u Ukrajini nisu, kroz tradicionalnu ulogu dolara kao sigurnog utočišta u nesigurnim vremenima (safe haven), podržali dolar, već su investitore opredelili za zlato – od početka godine njegova vrednost je porasla za oko 60 %, a u poslednjih šest meseci za skoro četvrtinu.
Postoje i analize (RBC Wealth Management) prema kojima je dolar, ukoliko se posmatra u istorijskoj ravni i sa aspekta vrednovanja preko pariteta kupovne moći, precenjen, što je kod investitora stvorilo očekivanje njegovog neminovnog pada, a aktivu sa takvom percepcijom ne treba kupovati.
Na suzdržanost investitora prema dolaru u velikoj meri je uticala izuzetno agresivna carinska politika SAD, kao i odmazda zemalja pogođenih višim američkim uvoznim carinama, ali i velika neizvesnost u pogledu pravca, dinamike i krajnjeg ishoda politike carinskog protekcionizma koju vodi aktuelna američka administracija.
Indeks američkog dolara, DXY
januar 2023 – novembar 2025.
Izvor: Investing.com. Podsetnik: Oznaka na grafikonu označava novu američku administraciju (januar 2025).
Pad DXY-a posebno je izražen od aprila 2025. godine, kada je indeks pao za skoro 7 % do kraja juna. Na carinsku zaštitu američke ekonomije druge zemlje odgovorile su sopstvenim carinskim protekcionizmom, čime su eksplicitno smanjile tražnju za proizvodima i uslugama američkih kompanija, a implicitno i tražnju za dolarom.
Iako se u drugoj polovini 2025. godine dolar delimično oporavio, pritisci na dolar se nastavljaju i ciklus njegovog slabljenja i dalje traje, uz male izglede za brzi preokret, osim ukoliko neki vanredni događaji ne dovedu do rasta tražnje za dolarom i intenzivnijeg priliva kapitala u SAD.
Viši nivo ponude dolara na međunarodnim tržištima, koji se javlja usled finansiranja budžetskog deficita i deficita javnih finansija, takođe utiče na pad vrednosti dolara, a pritisak se dodatno pojačava kada se razlika u kamatnim stopama smanji, što se desilo nakon nedavnog smanjenja referentne kamatne stope FED-a.
Za investitore na deviznom tržištu pad dolara znači da su njihovi portfelji denominovani u dolarima izloženi većem valutnom riziku i potencijalnim gubicima u poređenju sa drugim valutama, što dodatno smanjuje tražnju za dolarom i vrednost DXY-a – jednostavno, neke druge valute i valutni parovi postaju investitorima privlačniji od dolara.
Indeks DXY je od početka 2025. godine pod snažnim pritiskom ne samo zbog ekonomske politike aktuelne, nove američke administracije, već i zbog slabe strukturalne osnove američke ekonomije, koja generiše nizak rast, nezadovoljavajuću produktivnost i nedovoljno optimistična očekivanja.
Dakle, pored globalnih i geopolitičkih faktora, udruženih sa vanrednim trgovinsko-carinskim faktorima, na dolar su najviše uticala pitanja iz sfere fiskalnog sistema, odnosno iz domena javnog duga, uz dodatni uticaj monetarne politike FED-a kroz smanjenje njegove aktive – to su ključni pokazatelji za razumevanje trendova u trgovini valutama i tražnje za dolarom.
Sa slabijim dolarom američki izvoz postaje konkurentniji, što je uvek pozitivna strana depresijacije, ali slab dolar istovremeno povećava cenu uvoznih proizvoda, što, u kombinaciji sa višim carinama, ima potencijal da pojača pritisak na cene i inflaciju.
Za američki dolar postoji i jedna izrazito pesimistična prognoza (RBC Wealth Management), prema kojoj trenutne slabosti dolara nisu kratkoročna i prolazna pojava, već dugoročan trend, nastao kao posledica prelaska dolara sa jakog na slab režim?
