Jedan od bitnih elemenata privatizacije, svega i svačega, u skoro svim socijalističkim zemljama, bilo je stvaranje investicionih fondova kao posebne klase institucionalnih investitora koji su trebali doprinjeti segmentaciji, raznovrsnosti i razvoju finansijskih tržišta.
Nije se očekivalo da oni mogu ikada igrati vodeću ulogu na finansijskim tržištima kao u zemljama sa najrazvijenijim finansijskim tržištima (npr. države članice grupe G7), ali su na njih arhitekte privatizacije računali kao na novi, neophodni i funkcionalni dio finansijskog sistema.
Sa fondom, ili sa više fondova, upravljaju društva za upravljanje investicionim fondovima (DUIF) koja se finansiraju naplaćivanjem naknade za upravljanje fondom.
Naknada se naplaćuje u procentima od neto imovine fonda, od net asset value, ili skraćeno od NAV.
NAV predstavlja razlika između tržišne vrijednosti imovine fonda i njegovih obaveza, pa ako se naknada odredi kao fiksni procenat, svako povećanje tržišne vrijednosti imovine fonda preko povećanja NAV, povećava apsolutnu vrijednost naknade.
Na osnovu NAV, prostim djeljenjem sa brojem udjela u fondu, dobija se tržišna vrijednost udjela u fondu kao korisna ekonomska informacija za lica koja su investirala u fond (vlasnici udjela), ali i potencijalne investititore u fond, koji žele da kupe udjel u fondu.
Zato je razumljivo u višestrukom interesu svakog DUIF da NAV raste, međutim nije razumljivo zašto u njihovom interesu nije da podržavaju likvidnost, tj. da budu podržavaoci likvidnosti, na finansijskom tržištu Republike Srpske, kako bi preko rasta cijena hartija od vrijednosti koja se nalaze u imovini (portfelju) fonda, ili sprečavanja njenog pada, povećali ili održali NAV i obezbijedili sebi ili rast ili isti nivo naknade za upravljanje.
Prema podacima Banjalučke berze (BLSE) trenutno na tržištu nema DUIF-a koji je podržavalac likvidnosti, kao što ni nema redovnih članova Banjalučke berze (brokerske kuće, ili banke), a ni specijalnih članova (banke, osiguravajuće kuće, DUIF-ovi, IRB RS) koji djeluju, direktno ili indirektno, kao podržavaoci likvidnosti na bilo kojoj hartiji od vrijednosti.
Pregled podržavaoca likvidnosti na BLSE, 6.12.2024.
Izvor: www.blberza.com (pristupljeno 6.12.2024).
Neki od DUIF-ova, ili fondova, koji ne žele da podrže likvidnost bilo koje hartije od vrijednosti, pa ni akcija Mtela a.d. Banjaluka (TLKM-R-A) su manjski vlasnici Mtela a.d. Banjaluka, ali i dalje ne znaju, ne žele da znaju, ili neće da znaju da je u njihovom direktnom materijalnom interesu da podrže likvidnost akcije koja se nalazi u njihovom bilansu stanja.
Najveći manjinski akcionar Mtela je Penzioni rezervni fond Republike Srpske (PREF) koji drži 8,3% njegovih akcija, na osnovu čega bi se moglo pretpostaviti da je PREF itekako zainteresovan da podrži likvidnost TLKM-R-A, ali u praksi realizaciju te prepostavke ne vidimo.
I Fond za restituciju Republike Srpske kojim upravlja Investiciono Razvojna banka Republike Srpske takođe ima interes da se pojavi kao podržavalac likvidnosti, ali i on je suzdržan, kao ustalom i ostali manjinski akcionori Mtela, DUIF-ovi.
Izostanak apsolutno svih manjinskih akcionara sa tržišta na kojem se daje podrška likvidnosti akcijama Mtela pokazuju da oni smatraju da je cijena TLKM-R-A tuđa briga, a ne njihova, i da su oni usvojili krajnje pasivnu strategiju upravljanja ovim djelom svoga portfolia.
Zapravo, u odnosu na TLKM-R-A svi manjinski akcionari, pa i prikazani koji ulaze među prvih 10 najvećih akcionara, od Mtela očekuju samo dividendu, a ništa mu zauzvrat ne daju.
Manjinski akcionari Mtela odbijaju da aktivno upravljaju jednim velikim i bitnim djelom svoga portfolia i prepuštaju tržište njegovom spontanom i stihijskom razvoju, umjesto da sa tržištem direktno upravljaju u granicama svojih investicionih i stručnih kapaciteta.
Ne preduzimati ništa, čekati i posmatrati šta se dešava,ili šta će se desiti, rjetko kada je bilo ispravno postupanje.
Onome ko ne želi da uzme svoju sudbinu u svoje ruke, drugi će krojiti sudbinu.
“Brigo moja pređi na drugoga” možda može biti dobra filosofija (ali samo u nekim posebnim okolnostima), ali sigurno ne može biti dobra poslovna i investiciona politika.
Fondovi i društva za upravljanje investicionim fondovima
u strukturi akcijskog kapitala Mtela a.d. Banjaluka (u %)
Izvor: www.blberza.com (pristupljeno 6.12.2024).
PORICANJE ODGOVORNOSTI
Analize finansijskog tržišta i,ili pojedinačnih hartija od vrijednosti (akcija, trezorskih zapisa, obveznica) na Bife.ba, ne predstavljaju na bilo koji način prijedlog za kupovinu ili prodaju hartija od vrijednosti. Analize ove vrste su samo lični stavovi autora, a ne investiciono savjetovanje ili privatno bankarstvo.
